නාගයා/ නයා
spectacled cobra / Indian cobra
Naja naja (Linnaeus, 1758)
හඳුනා ගැනීම
මොවුන්ගේ දේහය දිගු, පෘෂ්ඨිමත්, සිලින්ඩරාකාර ශරීරයක් වන අතර කැපී පෙනෙන ගෙලක් සහිත මධ්‍යම
ප්‍රමාණයේ පැතලි හිසක් සහ ගෙල ප්‍රදේශයේ ඇති පෙනය විශේෂ ලක්ෂණයකි. පෙනය හකුලාගෙන සිටින
විට ගෙල ප්‍රදේශය වඩාත් පැතලිව සහ පළල්ව දිස්වේ. මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ ඇස් සහ තරමක් විශාල විවෘත
නාස් විවර දක්නට ලැබේ.
වර්ණය සහ පෙනයේ සලකුණු බොහෝ සෙයින් වෙනස් විය හැක. බොහෝවිට ශරීරය කළු හෝ තද දුඹුරු
පැහැති වන අතර ඉතා සිහින්, සුදු පැහැති හරස් ඉරි තනිව හෝ යුගල වශයෙන් පිහිටයි. පෙනයේ ඇතුල් පැත්තේ
(උදරීයව ) සුදු පළල් දාරයකින් වටවූ කළු පුල්ලි දෙකක්ද, පිටුපස (පෘෂ්ඨීයව ) කළු දාරයකින් වට වූ සුදු පැහැති
'ප' සලකුණක්ද ඇත. මෙම පෘෂ්ඨීය සළකුණ ත්‍රිකෝණයක හැඩයට පැවති නිදර්ශකයක් පේරාදෙණිය
ප්‍රදේශයෙන් හමුවි ඇත. නමුත් ඉතා කලාතුරකින් ඇතැම් සතුන්ගේ මෙම සලකුණ පැහැදිලිව නොපිහිටන අතර
ගැහැණු හෝ පිරිමි සතුන්ගේ මෙහි විවිධත්වයක් නොපෙන්වයි. පෙනය කරගෙන සිටින විට. එහි සම සුදු
පැහැයට දිස්වන අතර, කොරල එකිනෙකින් වෙන්වී. වෙන වෙනම දිස්වේ. උගුර ප්‍රදේශයේ තද පැහැති හරස්
පටි දක්නට ලැබේ. ඇලි (albino) නයින්ද හමුවේ. දිග උපතේදී මි.මි. 200 – 300, වැඩුණු සතුන් මි.මි. 1000-
1500ක් පමණ වේ.
මොවුන්ගේ හැසිරීම ප්‍රධාන වශයෙන් දිවාචර නමුත් රාත්‍රි කාලයේදීද සැරිසරනු දැකිය හැක. රාත්‍රියේදී
වඩාත් ක්‍රියාශීලී බව ඇතැමුන් දක්වා ඇත. භෞමිය වුවද, තරමක් දුරට ගස් නැගීමට සහ පිහිනීමට හැක. ජලය
ආශ්‍රිත ස්ථාන වලට වැඩි කැමැත්තක් දක්වයි. වියළි කාළයක් හුඹස් සහ ගුල් තුළද, වැසි සමයන්හි වැඩි
කාලයක් කුඩා ගස් පඳුරු මතද ගතකරයි. ඉතා ක්‍රියාශීලි සර්පයෙකු වන අතර කලබල වූ විට බොහොමයක්
අවස්ථාවන්හිදී පලායෑමට තැත් කරයි. එසේ නොහැකි වූ විට පෙනය කර, පිඹින ශබ්දයක් පිට කරමින් අනතුරු
අඟවයි. ඉන්පසුව දෂ්ඨ කිරීමට පෙළඹේ. පෙනය කිරීමෙදී සිරුරෙන් 1/3ක පමණ කොටසක් ඉහළට එසවිය හැකි
අතර එම උසට සමාන විශ්කම්භයක් ඇති වෘත්තයක් ඇතුළත ඇති වස්තුවකට දෂ්ක කළ හැක. පැටවුන් සහ
නොවැඩුනු සතුන් වඩාත් ක්‍රියාශීලිය. ප්‍රචණ්ඩය. ප්‍රජනන සමයේදී ආලිංගන රංගත සිදු කරයි. වරකට බිජු
5 – 45ක් පමණ දමා ගැහැණු සතා මාස දෙකක් පමණ වන තෙක් ඒවා ආරක්ෂා කිරීම සිදු කරයි. ගැහැණු සතුන්
කිහිප දෙනෙකු එකම ස්ථානයක බිජුලෑමද (communal nesting) වාර්තා වේ .
මොවුන් ආහාර වශයෙන් මියන්, ගෙම්බන්, කටුස්සන්, වෙනත් සර්පයින් සහ බිත්තර මෙන්ම කුරුල්ලන්. ඇතැම් විට
ස්වජාති භක්ෂනය පෙන්වයි. තිත් පොළොඟුන් ගිල දැමු අවස්ථා කිහිපයක්ම වාර්තා වේ.
උග්‍ර විෂ සහිත සර්ප විශේෂයක් වන මොවුන හට ප්‍රොටෙරො‍ෙග්ලයිපස් (Proteroglyphous) වර්ගයේ විෂ
දළ පිහිටයි. විෂ ප්‍රධාන වශයෙන් ස්නායු පද්ධතිය (විශේෂයෙන් ස්වසන ක්‍රියාවලිය) සහ රුධිර පද්ධතිය
අඩපණ කිරීමට බලපායි.
ස්ථානීය රෝග ලක්ෂණ – දෂ්ඨ කරනු ලැබූ ස්ථානයේ අධික වේදනාව, දෘෂ්ඨිනය සිදුවූ ගාත්‍රය හෝ අවයවය
ඉදිමීම, දෂ්ඨ කළ ස්ථානයේ සිට පිටතට පටක මිය ගොස් කුණුවීම (Necrosis). ශාරීරික රෝග ලක්ෂණ –
ඇසිපිය කඩා වැටීම (ptosis) ආශ්වාස හා ප්‍රශ්වාස කිරීමට අපහසුව වමනයට ඒම සිහි නැතිවීම හා කම්පනය.
නිසි ප්‍රතිකාර ලබා නොදුනහොත් රෝගියා මරණයට පත්විය හැක. මොවුන් ඉතා ඉහළ කඳුකරයේ හැර
දිවයිනේ වෙනත් සියළු ප්‍රදේශවල පරිසර පද්ධති රැසක සුල බව හමුවේ. මිනිස් ජනාවාස, කුඹුරු සහ වෙනත්
වගාබිම් ආශ්‍රිතවද සුලබය.
සටහන සහ ඡායාරූප – චමල් ලක්ෂාන්
