ශ්වසන පද්ධතිය ආශ්‍රිතව හටගන්නා “ශ්වාස” රෝගය නොහොත්, සාමාන්‍ය ව්‍යවහාරයේ හැඳින්වෙන පරිදි “ඇදුම” රෝගය වත්මන් සමාජය තුල ඉතා සුලබව වැලඳෙන බෝ නොවන රෝගී තත්ත්වකි. නාසයෙන් ආශ්වාස කල වාතය පෙනහලු කරා රැගෙන යන ශ්වාසනාලය හා අනෙකුත් ශ්වාස නාලිකා ආශ්‍රිතව හටගන්නා මෙම රෝගී තත්ත්වය ආසාත්මිකතාවයන් ප්‍රමුඛ කොට ගෙන වැළඳීමේ ප්‍රවණතාවක් ද පවතී. ශ්වාසනාලය හා ශ්වාසනාලිකා වල අධි සංවේදීතාව හේතු කොට ගෙන හෝ ශරීර අභ්‍යන්තර හා බාහිර හේතූන් කරණ කොට ගෙන ශ්වසන පද්ධතිය ආශ්‍රිතව යම් ආසාත්මිකතාවයන් පහසුවෙන් හටගත හැක. එමනිසා හුස්ම ගැනීම හා පිටකිරීම එනම්, ආශ්වාස හා ප්‍රශ්වාසයට බාධා ඇතිවීම මෙම රෝගයේ ප්‍රධානතම ලක්ෂණයයි. ආයුර්වේද වෛද්‍යානුකූලව මෙම රෝගය ශරීරයේ “කඵ” දෝෂය හේතුවෙන් වාතයේ ක්‍රියාව හානි වීමෙන් හට ගනී.
ශ්වසන නාලයන්හි තාවකාලික හෝ ස්ථිර හැකිලීම් නිසා අභ්‍යන්තර විවරයේ පටු වීම්, අධිකව ස්‍රාවයන් ගැලීම, ආසාත්මිකතා හේතුවෙන් ඉදිමීම හා ආසාදනය වීම් නිතර නිතර සිදුවීම නිසා මෙම රෝගී තත්ත්වය කල් පවත්නා රෝගී තත්ත්වයක් ලෙස වර්ධනය විය හැක. ශරීරයේ බාහිරව ඇතිවන ආසාත්මිකතාවයකදී එනම්, Allergy අවස්ථාවකදී ඉදිමීම්, රතු වීම්, කැසීම් වැනි අපහසුතා ඇතිවන්නා සේම මෙම රෝගී අවස්ථාවේදී ශ්වසන පද්ධතිය ආශ්‍රිතව ඉදිමීම්, ස්‍රාව ගැලීම් දක්නට ලැබේ. මෙය සිදුවන්නේ ශරීරයට ඇතුලු වූ ආසාත්මික ද්‍රව්‍ය ඉවත් කිරීමේ යාන්ත්‍රණයක් ලෙසටය.
දුම්, දූවිලි, සුවඳ විලවුන්, සුරතල් සතුන්ගේ ලොම් හා මලද්‍රව්‍ය, මල් වල පරාග, වී කාටු, මකුළු දැල්, ලී කුඩු, සිමෙන්ති කුඩු, ඇස්බැස්ටස් කුඩු, උදෑසන පින්න ආදී නොයෙකුත් හේතූන් ආසාත්මිකතාවයන් ඇති කිරීම නිසා ශ්වසන නාල ඔස්සේ වාතයේ සාමාන්‍ය ගමන් මග අවරෝධ වීම සිදුවේ. මෙවිට ශ්වසන නාල ආශ්‍රිත මාංශපේශීන්ගේ තද බව (tightness) ඇති වීම, ශ්වාසනාල අභ්‍යන්තර ආස්තරය (inside lining) රතු වී ඉදිමීමට ලක්වීම හා නාල අභ්‍යන්තරයේ ශ්ලේෂ්මල (sputum) වැඩි වශයෙන් එකතු වීම සිදු වේ. මෙහි දී ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස ක්‍රියාවලියේ සාමාන්‍ය ක්‍රියාකාරීත්වයට බාධා පැමිණීම නිසා,
• හුස්ම ගැනීමේ අපහසුතාවයන් ඇතිවීම
• පපු ප්‍රදේශයේ තද බව නොහොත් හිරවීම
• කෙටි හුස්ම වැඩි වාර ගණනක් ගැනීම
• හුස්ම ගන්නා විට පපුවේ රාං රූං ශබ්දයක් ඇසීම
• කැස්ස පැවතීම
• එකදිගට කතා කිරීම අපහසු වීම
• නිදන ඉරියව්වේ දී හුස්ම ගැනීමෙ අපහසුතාවය වැඩිවීම නිසා රාත්‍රියට නින්ද නොයාම
වැනි රෝගී ලක්ෂණ ප්‍රකට වේ.
වයස් භේදයකින් තොරව දරුවන්ගේ මෙන්ම වැඩිහිටියන්ගේ ද රෝග ලක්ෂණ මතුවීමට බලපාන සාධක කොතෙකුත් පවතින අතර එය පුද්ගලානුබන්ධ වේ. බොහෝවිට නිශ්චිතව හඳුනාගැනීමට පවා අපහසුය. ඇතැම්විට ස්වාමි පුරුශයා භාවිතා කරන සුවඳ විලවුන් වර්ගය හේතුවෙන් බිරිඳ රෝගී වන අවස්ථා ද, කුඩා දරුවා රාත්‍රියට තුරුළු කර ගන්නා සුරතල් ටෙඩී බෙයාර් නිසා රාත්‍රියේදී ඇදුම රෝගය උත්සන්න වන දරුවන් ද, මෙට්ට වල බුමුතුරුණු වල ජීවත් වන කීඩෑවන් වැනි සතුන්ගේ අපද්‍රව්‍ය හේතුවෙන් රෝගී වන වැඩිහිටියන් ද, ගොයම් කපන කාලයට ඇදුම රෝගය උත්සන්න වන ගොවි මහතුන් ද හඳුනා ගත හැක. ඇතැම් රෝගීන් සඳහා ඉහත හේතු කිහිපයක් බලපානු ඇත. ඇතැමෙක් ට එක් හේතුවක් පමණක් ද රෝගය ඇතිවීමට හෝ උත්සන්න වීමට ප්‍රමාණවත් විය හැක.
ආයුර්වේද වෛද්‍ය විද්‍යාව තුල ශ්වාස රෝගය ප්‍රභේද පහකින් දක්වා ඇති අතර, සාමාන්‍ය ව්‍යවහාරයේ ඇදුම ලෙසට හඳුන්වන රෝගී තත්ත්වය “තමක ශ්වාස” රෝගී තත්ත්වයයි. එය බටහිර වෛද්‍ය විද්‍යාත්මකව “Bronchial asthma” ලෙසට හදුන්වයි. වර්තමාන පරිසරය තුල අධික ලෙස වාතය දූෂණය වීම ශ්වාස රෝගය ඇතුලු අනෙකුත් පෙනහළුගත රෝග ඇතිවීම කෙරෙහි සෘජුව බලපා ඇති බව විද්‍යාත්මක පර්‍යේෂණ මගින් අනාවරණය කර ඇත. එනම්, දූෂිත වාතයේ ඇති අහිතකර රසායනික සංඝටක ආසාත්මිකතාවයන්ට හා අධිසංවේදීතාවයන්ට හේතු වීමෙන් නිදන්ගත ශ්වාස නාලිකා ප්‍රදාහ රෝගය (Chronic bronchitis), ඇදුම (Asthma) හා නිදන්ගත පෙනහළු ධමනි ප්‍රදාහ (Chronic obstructive pulmonary disease – COPD) වැනි රෝග වර්තමාන සමාජය තුල බහුලව වැලඳෙන බව වෛද්‍ය පර්‍යේෂණ මගින් පෙන්වා දී ඇත. එබැවින් ශ්වාස රෝගීන් පෙන්නුම් කරන රෝග ලක්ෂණ ඉතා සුළු රෝග ලක්ෂණ වල සිට ජීවිත අවදානමක් ඇතිකරන බරපතල රෝග ලක්ෂණ දක්වා පරාසයක පෙන්නුම් කෙරේ.
දීර්ඝ කාලීනව ඇදුම රෝගයෙන් පීඩා විඳින රෝගියෙකු සතු රෝග ලක්ෂණ –
• අධික හතිය
• ප්‍රශ්වාසය දීර්ඝ වීම
• හෘත් ස්ඵන්දනය වේගවත් වීම
• උරස් කුහරය සාමාන්‍ය පරිදි පිම්බී නොතිබීම
ශ්වසනය සඳහා උපකාර වන අතිරේක පේශීන් එනම් බෙල්ල ආශ්‍රිත පර්ශු, ගෙල ආශ්‍රිත හා පපු ප්‍රදේශයේ අස්ථි අතර මාංශ පේශීන් ගිලී යාම
• ඔක්සිජන් හුවමාරුව නිසියාකාරව සිදු නොවීම නිසා රුධිරයේ ඔක්සිජන් හිඟ වීමෙන් රෝගියා නිල්පැහැ ගැන්වීම. – මේ අවස්ථාවේදී රෝගය මාරාන්තික තත්ත්වයට වුව ද ලඟා විය හැක.
රෝගය උත්සන්න විය හැකි අවස්ථා –
• ශීත ගුණ ආහාර නිතර ගැනීම
• උෂ්ණ ගුණ අධික ආහාර වන බලමාළු, ඉස්සන්, කකුළුවන්, කෙලවල්ලන් ආදී ආහාර නිතර ගැනීම (එම ආහාර වල ඇති හිස්ටැමීන් රසායනික සංඝටකය මගින් පහසුවෙන් ආසාත්මිකතාවයන් ඇතිකරනු ලැබේ)
• අලුයම හෝ රාත්‍රියේ ජල ස්නානය කිරීම
• නිතර වැලඳෙන ප්‍රතිශ්‍යාව, පීනස සඳහා නිසි වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර නොගැනීම
• බියර්, සිසිල් බීම, කිරි වර්ග නිතර පානය කිරීම
• දුම් පානය කිරීම
• දුම්, දූවිලි, මකුළු දැල්, සුරතල් සතුන් හා සෙල්ලම් සතුන්ගේ ලොම් ශ්වසන පද්ධතියට ඇතුළු වීම
• ඇතැම් ඖෂධ වර්ග භාවිතය
මීට අමතරව ව්‍යායාම කිරීම, මානසික හේතූන්, බියවීම්, තැතිගැනීම් හා දේශගුණික වෙනස්වීම් ද ඇදුම රෝගය වර්ධනය වීමට හේතු විය හැක.
වලක්වා ගැනීම සඳහා –
~ දහවල් කාලයේ ස්නානය කිරීම
~ අධික ශීත ගුණැති ආහාර වන කිරිබත්, මුංඇට, තැඹිලි, නිවිති, සව් නිතර ආහාරයට නොගැනීම
~ අධික උෂ්ණ ගුණැති ආහාර අවම කිරීම
~ ඇඳ ඇතිරිලි, මදුරු දැල් නිතර පිරිසිදු කිරීම
~ මුව ආවරණ භාවිතා කිරීම
~ මකුළු දැල් කැඩීමේදී, පොත් රාක්ක හෝ පරණ ඇඳුම් අස් කිරීම, මිදුල ඇමදීම ආදී කටයුතු වලදී අනිවාර්යයෙන් මුව ආවරණ පැලඳීම
~ කුඩා දරුවන් හට ඇඳ මත සුරතල්/සෙල්ලම් සතුන් තබාගැනීමට ඉඩ නොදීම
ශ්වාස රෝගය සඳහා ආයුර්වේද ප්‍රතිකාර ලෙසට..
– ඖෂධීය තෙල් ගැල්වීම
– ස්වේද ප්‍රතිකාර කිරීම
– වාත අනුලෝමනය සලකා බලා ස්නිග්ධ ලවණ යෙදීම
– ශක්තිමත් ශරීර ඇති අයට ඌර්ධව හා අධඃ ශෝධන කර්ම සිදු කිරීම
– දුර්වල ශරීර ඇති අයට ශමන ප්‍රතිකාර කිරිම
සිදුකල හැක.
තමක ශ්වාස නොහොත් ඇදුම රෝගී අවස්ථාව සඳහා සාර්ථක ආයුර්වේද ප්‍රතිකාර පවතින බැවින් සුදුසුකම් ලත් වෛද්‍යවරයකු වෙත ගොස් ප්‍රතිකාර ලබා ගැනීමෙන් රෝගය පහසුවෙන් සුවකර ගැනීමේ හැකියාව පවතී.
ආයුර්වේද වෛද්‍ය නාලිකා හංසිනී ජයතිලක
BAMS (Colombo)
