ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධනයට විදේශ ප්‍රතිපත්තියේ බලපෑම
විදේශ ප්‍රතිපත්තිය බොහෝ විට රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකත්වය සඳහා මෙවලමක් ලෙස සලකනු ලැබේ, නමුත් එය ජාතියක ආර්ථික වර්ධනයේ ප්‍රධාන ධාවකයන්ගෙන් එකකි. ඉන්දියන් සාගරයේ හදවතෙහි උපායමාර්ගිකව පිහිටා ඇති කුඩා දූපත් රාජ්‍යයක් වන ශ්‍රී ලංකාව සඳහා, විදේශ ප්‍රතිපත්තිය එහි ආර්ථික භූ දර්ශනය හැඩගැස්වීමට උපකාරී වී ඇත. වෙළඳ සබඳතා වර්ධනය කිරීම සහ විදේශ ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගැනීමේ සිට සංචාරක ව්‍යාපාරය නංවාලීම සහ ජාත්‍යන්තර ණය කළමනාකරණය දක්වා, ශ්‍රී ලංකාවේ විදේශ ප්‍රතිපත්ති තීරණ එහි ආර්ථික වර්ධනයට සෘජු හා කල්පවත්නා බලපෑමක් ඇති කර තිබේ.
ශ්‍රී ලංකාවේ භූගෝලීය පිහිටීම එයට සුවිශේෂී වාසියක් ලබා දෙයි. ප්‍රධාන සමුද්‍රීය වෙළඳ මාර්ග ඔස්සේ පිහිටා ඇති මෙම දූපත ආසියාව, මැද පෙරදිග සහ යුරෝපය සම්බන්ධ කරමින් ගෝලීය වාණිජ්‍යයේ වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඉන්දියාව, චීනය, එක්සත් ජනපදය, යුරෝපා සංගමය වැනි විදේශ බලවතුන් ශ්‍රී ලංකාව සමඟ ශක්තිමත් සබඳතා පවත්වා ගැනීමට උනන්දු වෙති. මෙම උපායමාර්ගික වැදගත්කම විදේශ ආයෝජන සුරක්ෂිත කිරීම, වෙළඳාම පුළුල් කිරීම සහ ආධාර ආකර්ෂණය කර ගැනීම සඳහා තම ස්ථාවරය භාවිතා කිරීමට රටට ඉඩ සලසා දී ඇත. කෙසේ වෙතත්, මෙම සබඳතා සමතුලිත කිරීම සඳහා ප්‍රවේශම් සහගත රාජ්‍යතාන්ත්‍රික උපාය මාර්ග අවශ්‍ය වේ, විශේෂයෙන් ගෝලීය බලවතුන් කලාපය තුළ බලපෑම සඳහා තරඟ කරන බැවිනි.
විදේශ ප්‍රතිපත්තිය ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකයට බලපාන වඩාත්ම වැදගත් ක්‍රමයක් වන්නේ විදේශ සෘජු ආයෝජන (FDI) ය. 2009 සිවිල් යුද්ධය අවසන් වීමෙන් පසු, ශ්‍රී ලංකාව දකුණු ආසියාවේ වෙළෙඳ හා වාණිජ කේන්ද්‍රස්ථානයක් බවට පරිවර්තනය වීමට උත්සාහ කර ඇති අතර, FDI එහි ආර්ථික වර්ධන උපාය මාර්ගයේ තීරණාත්මක කොටසක් බවට පත් කර ඇත. යටිතල පහසුකම්, නිෂ්පාදන සහ සංචාරක ව්‍යාපාරය වැනි ප්‍රධාන අංශ සැලකිය යුතු විදේශ ආයෝජන, විශේෂයෙන් චීනයෙන් දැක ඇත. එහි Belt and Road Initiative (BRI) යටතේ චීනය ශ්‍රී ලංකාවේ ව්‍යාපෘති සඳහා ඩොලර් බිලියන ගණනක් වත් කර ඇත, විශේෂයෙන් හම්බන්තොට වරාය සහ කොළඹ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය නගරය ඉදිකිරීම දැක්විය හැකිය.
යටිතල පහසුකම් වැඩිදියුණු කිරීම සහ රැකියා උත්පාදනය කිරීම මගින් ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකය නංවාලීමට මෙම ආයෝජනවලට හැකියාවක් ඇතත්, ඒවා අවදානම් සහිතයි. ශ්‍රී ලංකාව සිය විදේශ ණයවලින් සැලකිය යුතු කොටසක් දැන් චීනයට ණය වී සිටින බැවින්, චීන ණය මත ශ්‍රී ලංකාව වර්ධනය වන විශ්වාසය ණය මත යැපීම පිළිබඳ කනස්සල්ල මතු කර ඇත. මෙය ශ්‍රී ලංකාවේ විදේශ ප්‍රතිපත්තිය බීජිං සමඟ ඉතා සමීපව පෙලගැසී ඇති බවට විවේචනයට තුඩු දී ඇති අතර, ස්වාධීන ආර්ථික තීරණ ගැනීමේ හැකියාව සීමා කළ හැකිය. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මෙම සියුම් සබඳතාව කළමනාකරණය කර ගැනීම රටේ ආර්ථික ස්ථාවරත්වයට සහ දිගු කාලීන වර්ධනයට ඉතා වැදගත් වේ.
චීනයෙන් ඔබ්බට ශ්‍රී ලංකාව අනෙකුත් රටවල් සමඟ ද ශක්තිමත් ආර්ථික සබඳතා ගොඩනඟා ගෙන ඇත. ඉන්දියාව, ජපානය සහ එක්සත් ජනපදය වැනි බටහිර රටවල් ශ්‍රී ලංකාවේ සංවර්ධනයේ ප්‍රධාන හවුල්කරුවන් වේ. මෙම රටවල් තාක්ෂණය සහ කෘෂිකර්මාන්තයේ සිට යටිතල පහසුකම් සංවර්ධනය දක්වා විවිධ අංශවල ආයෝජනය කර ඇත. සියලුම ප්‍රධාන බලවතුන් සමඟ හොඳ සබඳතාවක් පවත්වා ගැනීමට උත්සාහ කරන ශ්‍රී ලංකාවේ බහු පෙළගැස්වීමේ උපාය මාර්ගය පුළුල් පරාසයක ආයෝජන අවස්ථා වලින් ප්‍රතිලාභ ලබා ගැනීමට ඉඩ ලබා දී ඇත. විවිධ ආර්ථික ආධාරක මූලාශ්‍ර සඳහා රට විවෘතව පවතින බව සහතික කිරීම සඳහා මෙම රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික තුලන පනත (Diplomatic Balancing Act) ඉතා වැදගත් වේ.
විදේශ ප්‍රතිපත්තිය ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකයට සෘජුවම බලපාන තවත් ක්ෂේත්‍රයකි වෙළඳාම සහ අපනයන මත යැපෙන රටක් ලෙස, ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික සෞඛ්‍යය ප්‍රධාන හවුල්කරුවන් සමඟ ශක්තිමත් වෙළෙඳ සබඳතා පවත්වා ගැනීම මත දැඩි ලෙස රඳා පවතී. යුරෝපා සංගමය (EU) සහ එක්සත් ජනපදය ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම අපනයන වෙලඳපොලවල් අතර වන අතර රට මෙම කලාප වෙත රෙදිපිළි, තේ, රබර් සහ අනෙකුත් භාණ්ඩ යවයි. යුරෝපීය වෙලඳපොලවල් වෙත මනාප ප්‍රවේශයක් සලසා දෙමින් යුරෝපා සංගමය සමග වෙළඳ ගිවිසුමක් වන සාමාන්‍යකරණය වූ GSP+ යෝජනා ක්‍රමයට ශ්‍රී ලංකාවේ සහභාගීත්වය විශේෂයෙන් ප්‍රයෝජනවත් වී ඇත. දක්ෂ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකභාවය තුළින් ශ්‍රී ලංකාව සිය අපනයන කර්මාන්ත ගෝලීය තලය මත තරඟකාරී ලෙස තබා ගැනීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය වන මෙම වෙළඳ ප්‍රතිලාභ රඳවා ගැනීමට සමත් වී ඇත.
ඒ අතරම, ආසියාවේ සහ ඉන් ඔබ්බෙහි අනෙකුත් රටවල් සමඟ නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුම් (FTAs) වලට එළැඹීමෙන් ශ්‍රී ලංකාව සිය වෙළඳ සබඳතා විවිධාංගීකරණය කිරීමට කටයුතු කරයි. රට දැනටමත් ඉන්දියාව සහ පකිස්ථානය සමඟ නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුම් අත්සන් කර ඇති අතර එහි වෙළඳ ජාලය පුළුල් කිරීම සඳහා චීනය, සිංගප්පූරුව සහ අනෙකුත් ජාතීන් සමඟ සාකච්ඡා කරමින් සිටී. මෙම ගිවිසුම් මගින් ශ්‍රී ලංකාවේ අපනයන සඳහා නව වෙළඳපොලවල් විවෘත කරනවා පමණක් නොව සාම්ප්‍රදායික බටහිර වෙළඳපොල මත රට යැපීම අඩු කරමින් වඩාත් ඔරොත්තු දෙන ආර්ථිකයක් නිර්මාණය කරයි.
සංචාරක ව්‍යාපාරය යනු ආර්ථික වර්ධනය සඳහා විදේශ ප්‍රතිපත්තිය වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කරන තවත් අංශයකි. එහි විශ්මය ජනක භූ දර්ශන, පොහොසත් සංස්කෘතික උරුමයන් සහ ජෛව විවිධත්වය සඳහා ප්‍රසිද්ධ ශ්‍රී ලංකාව දිගු කලක් තිස්සේ ජනප්‍රිය සංචාරක ගමනාන්තයක් වී ඇත. කෙසේ වෙතත්, ත්‍රස්තවාදී ප්‍රහාර හෝ වසංගත වැනි සිදුවීම් නරඹන්නන් සංඛ්‍යාව විශාල ලෙස අඩු කළ හැකි බැවින් සංචාරක කර්මාන්තය ජාත්‍යන්තර සබඳතාවලට ඉතා සංවේදී ය. 2019 පාස්කු ඉරිදා බෝම්බ ප්‍රහාර සහ COVID-19 වසංගතය වැනි අර්බුදවලින් පසු සංචාරක ව්‍යාපාරය පුනර්ජීවනය කිරීම සඳහා ශක්තිමත් ජාත්‍යන්තර හවුල්කාරිත්වයන් සමඟින් ශ්‍රී ලංකාව ආරක්ෂිත සහ ආකර්ශනීය ගමනාන්තයක් ලෙස ප්‍රවර්ධනය කිරීමට රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික උත්සාහයන් ප්‍රධාන වේ.
තවද, ගෝලීය සංචාරක සංසදවල සහ ජාත්‍යන්තර සංචාරක ප්‍රවර්ධන සඳහා ශ්‍රී ලංකාවේ සහභාගීත්වය සංචාරක ගමනාන්තයක් ලෙස එහි දෘශ්‍යතාව ඉහළ නැංවීමට උපකාරී වී ඇත. සංස්කෘතික රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික කටයුතුවල නියැලීමෙන් සහ එහි ස්වභාවික හා ඓතිහාසික වත්කම් ප්‍රදර්ශනය කිරීමෙන් දේශීය ආර්ථිකයට සහය වන සහ රැකියා උත්පාදනය කරන ආදායම් උත්පාදනය කරමින් වැඩි සංචාරකයින් ආකර්ෂණය කර ගැනීමට ශ්‍රී ලංකාව සමත් වී ඇත. එබැවින් සංචාරක ව්‍යාපාරය සාම්ප්‍රදායික වෙළඳාම සහ ආයෝජනය ඉක්මවා ආර්ථික ප්‍රතිඵල කෙරෙහි විදේශ ප්‍රතිපත්තියට බලපෑම් කළ හැකි ආකාරය පිළිබඳ පැහැදිලි උදාහරණයක් ලෙස සේවය කරයි.
මෙම ධනාත්මක වර්ධනයන් තිබියදීත්, අභියෝග තවමත් පවතී. වඩාත්ම දැවෙන ප්‍රශ්නවලින් එකක් වන්නේ ශ්‍රී ලංකාව විදේශ ණය මත, විශේෂයෙන් චීනයෙන් දැඩි ලෙස රඳා පැවතීමයි. රටේ විදේශ ප්‍රතිපත්තිය අවශ්‍ය ආයෝජන ආකර්ශනය කර ගැනීම සහ ණය මත යැපීමේ අන්තරායන් මඟහරවා ගැනීම අතර සියුම් සමතුලිතතාවයේ සැරිසැරිය යුතුය. එපමනක් නොව, වෙළඳ ආතතීන්, උද්ධමනය සහ ජාත්‍යන්තර වෙලඳපොලවල මාරුවීම් වැනි ගෝලීය ආර්ථික තත්ත්වයන් විදේශ හවුල්කාරිත්වයන් හරහා වර්ධනය පවත්වා ගැනීමට ශ්‍රී ලංකාව දරන උත්සාහයන් සංකීර්ණ කළ හැකිය.
ඉදිරිය දෙස බලන විට, ශ්‍රී ලංකාවේ විදේශ ප්‍රතිපත්තිය එහි ආර්ථික අනාගතය තීරණය කිරීමේදී තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉටු කරනු ඇත. රටේ උපායමාර්ගික පිහිටීම සහ කලාපීය සහ ගෝලීය බලවතුන් සමඟ සම්බන්ධ වීමට ඇති හැකියාව වර්ධනය සඳහා සැලකිය යුතු අවස්ථා ලබා දෙයි. දකුණු ආසියානු කලාපීය සහයෝගීතා සංගමය (SAARC) සහ බහු ආංශික තාක්ෂණික සහ ආර්ථික සහයෝගීතාව සඳහා බෙංගාල බොක්ක ප්‍රවේශය (BIMSTEC) වැනි සංවිධානවලට ශ්‍රී ලංකාව සම්බන්ධ වීම කලාපීය සහයෝගීතාව සඳහා මාර්ග සපයන අතර එමඟින් එහි ආර්ථික අපේක්ෂාවන් තවදුරටත් ඉහළ නැංවිය හැකිය.
අවසාන වශයෙන්, ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධනය කෙරෙහි විදේශ ප්‍රතිපත්තියේ බලපෑම ගැඹුරු ය. සුපරීක්ෂාකාරී රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික ක්‍රියාකාරකම් තුළින් රටට විදේශ ආයෝජන ආකර්ශනය කර ගැනීමටත්, වෙළෙඳාම පුළුල් කිරීමටත්, සංචාරක ව්‍යාපාරය නංවාලීමටත් රටේ ආර්ථික දියුණුව සඳහා අත්‍යවශ්‍ය සියලු දේ කිරීමට හැකි වී තිබේ. කෙසේ වෙතත්, ණය කළමනාකරණය සහ සංකීර්ණ ජාත්‍යන්තර සබඳතා සැරිසැරීම වැනි අභියෝග තවමත් පවතී. ශ්‍රී ලංකාව අඛණ්ඩව වර්ධනය වන විට, එහි විදේශ ප්‍රතිපත්තියට ආර්ථික අවස්ථා අතර සමතුලිතතාවයක් ඇති කර ගැනීම සහ තරඟකාරී ගෝලීය භූ දර්ශනයක් තුළ එහි ස්වෛරීභාවය පවත්වා ගැනීම අවශ්‍ය වේ.
පවිත්‍රා රණතුංග
