චිත්තධර්ම 6
පලායාම සහ මුහුණදීම
මෙවර මෙම මාතෘකාව තෝරාගත්තේ බොහෝ අය වරදවා තේරුම්ගත් ඉගැන්වීමක් පැහැදිලි කිරීමටය. වසර කීපයක සිට බටහිර මනෝ චිකිත්සකයන් නිතර භාවිත කරන වචනයක් තිබේ. එනම් mental toughness හෙවත් මානසික ශක්‍යතාව යි. එය බුදුදහමේ සඳහන් වන්නේ ‘උපෙක්ඛා’/’උපේක්ෂා’ ලෙසය. එය මිනිස් කයක මානසික දිව්‍යමය ජීවිතයක් ගත කිරීමට උපකාරී වන ප්‍රතිපත්ති හතරෙන් එකකි.
‘පලායාම’සහ ‘මුහුණදීම’ යෙදුම් මෙහිදී භාවිත කරනුයේ එම උපෙක්ඛා පැහැදිලි කිරීමටය. Mental toughness ඉතා සුන්දර වචනයක් වන අතර උපෙක්ඛා සඳහා භාවිත සාම්ප්‍රදායික ඉංග්‍රීසි වචනය නම් equanimity ය. එහි ගම්‍යාර්ථය නම් මුහුණදීමයි. එහෙත් සමහරු උපෙක්ඛා විස්තර කිරීමට indifference යන වචනය භාවිත කරති. බුදුරජාණන්වහන්සේ indifference බැහැර කළ සේක. එහි සවිස්තරාත්මක තේරුම් නම් ජීවිතයේ යථාර්ථයට මුහුණ නොදී මානසිකව පලායාමයි. එසේ පලායාම self-denial හෙවත් ආත්ම නිෂේධයට/තමන්ටම තමන් එපාවීමට හේතු වේ. ඉංග්‍රීසියෙන් එය the tendency to maintain a cold distance from the realities of life ය. එය මානසික රෝගී තත්ත්වයකි. උපෙක්ඛා යනු the tendency to maintain a warm relationship with the realities of life ය. එනම් පැමිණෙන ඕනෑම තත්ත්වයකට සක්‍රීයව මුහුණ දීමේ ප්‍රවණතාවයි. එය පෙර කී පරිදි දිව්‍යමය ප්‍රතිපත්තියකි.
විවිධ හේතුන් මත තමන් සහ සමාජය සමඟ අමනාප වී සිටින බොහෝ අය අපට පවසා ඇත්තේ ඔවුන් උපේක්ෂාවෙන් හෙවත් යථාර්ථයට මුහුණදෙමින් ජීවත්වන බවය. එහෙත් එය යථාර්ථයට මුහුණදීමක් නොව පලායාමක් බව පැහැදිලි කරදුන් විට පිළිගත් හ. මනෝවිශ්ලේෂණය තුළින් බැලූවිට පලායාම සහ මුහුණදීම වෙන්වන්නේ සියුම් රේඛාවකිනි. එනිසා තමන් සහ ලෝකය සමඟ අමනාප වී සිටින අය තමන් උපේක්ෂාවෙන් ජීවත් වෙතැයි වරදවා වටහා ගැනීම පුදුමයක් නොවේ. මුහුණදීම skill/competence හෙවත් කුසලයකි/හැකියාවකි. පලායාම incompetence හෙවත් අකුසලයකි/අසමත්වීමකි. භික්ෂුභික්ෂුණීන් සදාකාලිකව වනගතව හෝ සමාජයෙන් ඈත් වී සිටිය යුතු යැයි නීතියක් පනවන ලෙසට දේවදත්ත ඉල්ලා සිටිවිට බුදුරජාණන්වහන්සේ එය ප්‍රතික්ෂේප කළේ ප්‍රශ්නයට හේතුව සමාජය හෝ ලෝකය නොව සිත බව නිසාය. ගිහි වුවද පැවිදි වුවද අප කාගේත් ශක්‍යතාව විය යුත්තේ ලෝකය සමඟ හැකිතරම් දුරට නොගැටෙමින් ලෝකයේ ජීවත්වීමය. පසුගිය කලාපයේ ඔබ කියවූ wish fantasies පිළිබඳ ලිපියෙහි කරුණු මෙහිලා අදාළ කරගන්න.
ලෝකය/සමාජය පිළිබඳ බෞද්ධ නිර්වචනය නම් ‘ලුජ්ජති පලුජ්ජතී’ති ලෝකෝ’ ය. එනම් මොහොතක් තුළ කැඩී බිඳී සුණුවිසුණු වී යන දෙය ලෝකයයි. බුද්ධ දේශනාව අනුව ලෝකය යනු භෞතික ලෝකය නොව එම භෞතික ලෝකය මත පදනම් ද අප සංකල්ප තුළින් මවා ගත් අපේම මානසික ලෝකයයි.
අප විසින්ම ගොඩ නගාගත් දෙයක වින්දිතයන් නොවී විඳවීම නවතා විඳිමු.
– ආචාර්‍ය දේදුනුපිටියේ උපනන්ද හිමි
