වෙස්මුහුණු
පන්දමි අරගෙන
ගිණිකෙළි අරගෙන
යක්කුත් පිටියට ආවා
එහෙම කියනකොට අමුතු ගැමිමක් හිතට එනවා නේද… කාලෙන් කාලෙට එක එක රැලි එනවා…. සමහර දෙවල් ටික කාලෙකින් මිනිස්සුන්ට අමතක වෙලා යනවා.. එත් අද මම අපි මැගසින් එක හරහා කතා කරන්න යන්නේ එහෙම රැල්ලකට හසුවුන සුන්දර අපේ රටෙි නිර්මාණයක් ගැන…
වෙස්මුහුණු කිවුවාම කාටත් මතක් වෙන්නේ අමිබලන්ගොඩ , එ වගේමයි ගිණි රාක්ෂ මුහුණ.. ගිණි රාක්ෂ මුහුණ කොයිතරමි නමි ප්‍රසිද්ධියට පත්වි ඇතිදැයි කිවයුතු නෑ , අද වන විට විදේශිකයන්ගෙත් නෙත් සිත් වසඟ කරගන්නට වෙස් මුහුණු සමත් වෙලා තියෙනවා..
අද වන විට මෙි යක්ක මුහුණු යොදාගෙන කරන දේවල් නමි බොහොමයි…. ඇත්තටම මට වෙස්මුහුණු ගැන ලියන්න හිතුනෙත් මැතකදි බොහො අයගේ නෙත් සිත් වසග කරගත්ත එක carnival එකක් නිසා. මතක ඇති විශාල වෙිදිකාවක් ලෙස ගිණි රාක්ෂ මුහුණ ඉදිකර තිබුණු අන්දම…. එ නිසාමයි මෙවර කලාපයෙන් වෙස්මුහුණු ගැන තොරතුරු බිදක් ගෙන එන්න තීරණය කලේ…
ඉතිං මම අපි මැගසින් එක ඔස්සේ අද ඔබට ගෙන එන්නේ අපේ සාම්ප්‍රදායික වෙස්මුහුණු කලාව පිළිබඳ තොරතුරු…
අපේ රටෙි පහතරට ප්‍රදේශයට ආවේණික වූ වෙස්මුහුණු කලාව කවදා කෙසේ ආරම්භ වූවා දැයි කිව නොහැකි වුවත් දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ විනෝදාස්වාදයට මෙන් ම ශාන්තිකර්ම වලට වෙස්මුහුණු යොදාගෙන තිබෙනවා….
රාක්ෂ වෙස්මුහුණු වලට නමි කාගෙත් සිත් වසඟ වෙනවා… එ අතර කාගෙත් හිත් දිනාගෙන ඇත්තේ ගිණි රාක්ෂ වෙස්මුහුණ…. ගිණි රාක්ෂ වෙස්මුහුණ යොදාගෙන අද වන විට ඇදුමි නිර්මාණය වනවා…. එ අතර ප්‍රධාන තැනක් ගන්නේ සරමි… එ වගේම වාහනවලත් මෙි ගිණි රාක්ෂ වෙස්මුහුණුනේ ස්ටිකර් අලවා තිබෙනවා, නිවෙස් වල වගේම හොටල් වලත් ගිණි රාක්ෂ වෙස්මුහුණ කාටත් පෙණෙන ස්ථානයක ප්‍රදර්ශනය කර තිබෙනවා දැකලා ඇති.. එ තරමට ගිණි රාක්ෂ වෙස්මුහුණට බොහො අය ඇලුමි කරනවා.. එ නිසාම අද වෙළදසැල් වල යකා ඇදුමි පැලදුමි වලින් නමි අඩුවක් නෑ…
ඇත්තටම වෙස්මුහුණු කියන්නේ මොනවා ද? මේ වන විට ඔබ වෙස්මුහුණු එකක් හෝ පැළදලත් ඇති․… අපි පුංචි කාලේ වෙසක්‚ පොසොන් තොරණ් බලන්න ගිහින් වෙස්මුහුණක් ගෙදර අරන් ඇවිත් දාගෙන යාළුවෝ බය කර තියෙනවා…. එ වගේම ශාන්තිකර්ම‚ තොවිල් වලදී වෙස්මුහුණු පැළදගෙන නර්තනයේ යෙදෙනවත් ඔබ දැකලා ඇති..․ ඒත් ඔබ දන්නවාද වෙස්මුහුණු කලාව යනු ලෝකය ම පිළිගත් අපේ ම සංස්කෘතිකාංගයක් බව..․
වෙස් මුහුණු කලාව සිංහල ජනතාවගේ සාම්ප්‍රදායික කලාවක්… උඩරට, පහතරට, සබරගමු ආදී නර්තන සම්ප්‍රදායන් සමඟ බැදිලයි පවතින්නේ… වෙස් මුහුණු කලාවේ ඉතිහාසය කොතරම් අතීතයට දිව යන්නේ දැයි අපට කිව නොහැකි වුවත් මහා සමිමත මනු රජ සමය දක්වා දිව යන බවනමි සිතිය හැකියි.
අපේ රටෙි මුතුන් මිත්තන් ලෙස සැලකෙන වැදි ජනතාව සමඟ ද මෙම වෙස් මුහුණු බැදී පැවතුනුබව ඔවුන්ගේ ඉතිහාසය විමසීමේ දී පෙනී යන කාරණක්… ඔවුන්ගේ පූජා කර්ම සිදු කිරීම සඳහා ඔවුන් විසින්ම සොබාවික දෙවල් වලින් තමාගේ ශරීරය සහ මුහුණ පාට කරගත් බවට ඉතිහාසය සාක්ෂි දරනවා…. ඔයාලට මතක ඇති ගිය කලාපයේ මම අරන් ආව සොකරි ශාන්තිකර්ම… එහිදීත් වෙස්මුහුණු භාවිතා වන බව මම පැවසූවා..
වෙස්මුහුණු නිර්මාණය සදහා ප්‍රසිද්ධ අමිබලන්ගොඩ නඟරය වෙස් මුහුණු කැටයම් කිරීම සඳහා පමණක් නොව වෙස් මුහුණු අලෙවි කිරීම සඳහාත් ඉතාමත් ප්‍රසිද්ධයි.. විදේශීය සංචාරකයන් නෙත් සිත් පැහැර ගන්නා තරමට එ නිර්මාණ විශිෂ්ඨයි…. අද වන විට වෙස් මුහුණු දීප්තිමත් වර්ණ යොදා අලංකාර කර තිබෙන්නේ සංචාරකයින් වෙස් මුහුණු අලෙවිය සඳහා ඈදා ගැනීමට යොදා ගන්නා උපක්‍රමයක් ලෙස බවයි එ පිලිබදව සොයා යාමෙිදි මට දැනගත හැකි උනේ…
වෙස් මුහුණු වර්ණ ගැන්වීම සඳහා ස්වභාවික වර්ණ බෙහෝ විට යොදාගනු ලබනවා…. එ එම වෙස් මුහුණු වල ස්වභාවිකත්වය සහ සංස්කෘතික බව ඔප් නංවන්නට… යක්ෂයන් දෙවියන් වැනි අදෘශ්‍යමාන බලවේග පිදීම පිළිබඳ ප්‍රසිද්ධියක් උසුලන දූපතක් ලෙස අපේ රට ලොකයේ ප්‍රසිද්ධියට පත්වි ඇති බව කිවයුතු නෑනේ… එ නිසාමයි වෙස් මුහුණු බොහෝ විට යොදාගනු ලබන්නේ නොයෙකුත් අදෘශ්‍යමාන බලවේග සදහාම…..
අපේ ජනශ්‍රැතියේ වෙස්මුහුණු බිහිවීම පිළිබඳව අපූරු සදහනක් තිබෙනවා․. එ ගැන කියනවා නමි මහ සම්මත රජ්ජුරුවන්ගේ බිසවට නාට්‍ය දැක සිනාසීමට දොළදුකක් ඇතිවිම․…. එය සංසිදුවීමට විශ්වකර්මයා ලවා සක් දෙවියන් විසින් වෙස්මුහුණු හා කෝලම් නාට්‍ය නිර්මාණය කල බව සඳහන් වෙනවා..․ එ නිසයි වෙස්මුහුණු බොහොමයක් කෝලම් නාට්‍ය හා සම්බන්ධ වෙන්නේ․… එ විතරක් නොවෙයි තවත් මූලාශ්‍රයක සඳහන් වන්නේ රාවණා රජු ද වෙස්මුහුණු යොදාගෙන සතුරන් පරාජය කළ බවයි․
වෙස්මුහුණේ බියකරු පෙනුම වැඩි දියුණු කරනුයේ නැටුම්කරු වෙස්මුහුණු පැළද ගයන විවිධ වූ ගීත‚ දීර්ඝ වූ යාගහෝම ඉදිරිපත් කිරීමෙන්․… යකුන් සහ ප්‍රේතයන් පළවාහැරීම ඈත අතීතයේ සිටම තිබුණ දෙයක්…. ගම්බද පෙදෙස්වල පැවති දුර්භික්ෂ‚ රෝග බියවලට ප්‍රධාන හේතුව වශයෙන් ගම්වැසියන් විශ්වාස කලේ යකුන් හා ප්‍රේතයින්ගේ බලපෑමි..
ඉතිං තව දුරටත් වෙස්මුහුණු වර්ග ගැන සදහන් කලොත් සැහැල්ලු‚ කල්පවත්නා ලී වර්ගයක් වන වෙල්කදුරු සහ රුක්අත්තන යන ලී වලිනුයි වර්තමානයේ වෙස්මුහුණු නිර්මාණය කරන්නේ..․ මෙම ලීය වෙස් මුහුණ කැටයම් කිරීමට පෙර දුමෙන් වියලනු ලබන අතර, ඇතුළත කුහරයක් සහිතව නිර්මාණය කරන බවයි දැනගත හැකිවුවෙි…… වෙස් මුහුණෙහි ඇස් නිර්මාණය කිරීම සඳහා බොහෝ විට වීදුරු යොදා ගනු ලබන අතර එමගින් වෙස් මුහුණට තාත්ත්වික පෙනුමක් ලැබෙන බවයි පැවසෙන්නේ……. වර්ණ සංයෝජනය වෙස් මුහුණු කලාවේ ප්‍රධාන තැනක් ගනු ලබනවා….. මෙහිදී රතු , කලු සහ කහ වර්ණ භාවිත කරන අතර නිල් පැහැය භාවිත වන්නේ ඉතාම කලාතුරකින්…..
වෙස්මුහුණු වර්ග ගැන කියනවා නමි සන්නි වෙස්මුහුණු, කෝලම් වෙස්මුහුණු , රාක්ෂ වෙස්මුහුණු, සත්ව වෙස්මුහුණු, යක්ෂ වෙස්මුහුණු, මිත්‍යා වෙස්මුහුණු, මනුෂ්‍ය වෙස්මුහුණු, පාලිය වෙස්මුහුණු, දේව වෙස්මුහුණු හදුන්වා දිය හැකියි…
මේ අතරින් ශ්‍රී ලංකාවේ බහුලව භාවිතා වන වෙස්මුහුණු වර්ග දෙකක් ලෙස සන්නි වෙස්මුහුණු වගේම කෝලම් වෙස්මුහුණු හැදින්වීමට පුලුවන්․… මේවා නමි වැඩිපුර ම භාවිත කරන්නේ ශාන්තිකර්මවලට.
කෝලම් වෙස්මුහුණු -: කෝලම් වෙස්මුහුණු භාවිත කරනු ලබන්නේ හාස්‍ය ජනිත කරවීම උදෙසා․.. සමාජයේ ඇති විවිධ චරිත උපහාසයට ලක් කිරීමත් අධිරාජ්‍ය පාලනය උපහාසයට ලක්කිරීමත්‚ කෝලම් නාට්‍ය සම්ප්‍රදාය භාවිත කරනු ලබනවා..
රාක්ෂ වෙස්මුහුණු :- මෙම වෙස්මුහුණු නිවෙස්වල තබාගැනීමෙන් වාසනාව උදාවන අතර ආරක්ශාව ද සැලසෙන බවයි පැරණි හෙළයා විශ්වාස කරන්නේ․ඇස්වහ කටවහ දෝශ සහ රෝගවලින් ද ආරක්ශාව සැලසෙන බව අපේ පැරැන්නන්ගේ අදහස.
ගුරුළු රාක්ෂ -: ගුරුළු රාක්ෂ මිත්‍යා සත්වයෙක් වන අතර නාගයින්ගේ දෂ්ට කිරීම්වලින් ආරක්ශාවීමට ගම්වල මෙම වෙස්කෝලම් නැටුම නටනු ලබනවා․ විශ්ණු දෙවියන්ගේ වාහනය ලෙසත් ගුරුළා හැදින්වෙනවා..
නාග රාක්ෂ-: ගුරුළු රාක්ෂ හා ප්‍රතිවාදී කෝලම් නැටුමට මෙම වෙස්මුහුණ යොදාගන්නවා․ නයිපෙන හතකින් සමන්විත මෙම වෙස්මුහුණ නිවෙස්වල ඔබ දැක ඇතුවාට සැක නෑ.․ මෙම වෙස්මුහුණ නිවසේ තබාගැනීමෙන් සියළු අනතුරුවලින් වැලකී සිටිය හැකිබවයි විශ්වාස කරන්නේ.
මයුර රාක්ෂ-: මොණරකුගේ හැඩතලවලින් යුතු මෙම වෙස්මුහුණ සාමය‚ සතුට‚ සෞභාග්‍ය උදාකර ගැනීමට නිවෙස්වල තබාගන්නවා․
ගිනි රාක්ෂ:- සතුරු කරදර මගහැරී නිවසට සාමය හා මිත්‍රත්වය උදාකරන බවයි මෙමඟින් සංකේතවත් කරන්නේ.. වෙස්මුහුණු අතර ජනප්‍රියම වෙස්මුහුණත් මෙයයි.. මමත් පුද්ගලිකවම ප්‍රිය කරන වෙස්මුහුණක්.
ගරා යක් මුහුණු:- ඇස්වහ කටවහ දෝශ මගහැරීමට මෙම ගරා යකුන්ගේ වෙස්මුහුණ නිවෙස්වල එල්ලා තිබෙනවා․ කෝලම් නැටුම්වල එක් නර්තන අංගයක් ලෙස ගරා යක් නැටුම හදුන්වා දෙන්න පුළුවන්.
යක්ෂ වෙස්මුහුණු:- පෙර ඡන්මවල දී කළ පාපකර්ම හේතුවෙන් යකුන්ට හිමිවන්නේ පහත් තත්ත්වයක්. මිනිසුන් බිය ගැනිමත් යකුන් මිනිසුන්ට ආරූඪ වීමෙන් මිනිසුන් ලෙඩකිරීමේ අපූරු බලයක් මොවුන්ට තිබෙන බවයි සැළකෙන්නේ. යකුන් පස්දෙනෙකු මෙහිදී දැක්විය හැකියි. කළු යකා, රීරි යකා, මහාසෝනා. හුනියමි යකා, අභිමාන යකා,
කළු යකා :- කුඩා දරුවන් හා ගැහැණු පක්ෂය රෝගාතුර කරවයි.එ වගේම තරුණ අයට රාග අධික සිහින දැකීමට සැලැස්වීමටත් මොහු දක්ෂ යි. කළු කුමාරයා කියලා කියන්නෙත් මෙයාට තමයි.
රීරි යකා :- ලේ ආශ්‍රිත රෝග සෑදීම මොහුගේ කාර්යයි.
මහසෝනා :- මොහු මිනිසුන් බියගන්නා උණ කරවයි. මහාසොන් යකා ගැන නමි තියනවා රසවත් කතාවක්. එ ගැනත් මම ඉදිරියෙදි ඔයාලාට කියලා දෙන්නමි.
හූනියම් යකා :- ප්‍රධාන යකුන් පස්දෙනාගෙන් කෲර ම යකා මොහු. මොහු දවල් කාලයේ සූනියම් දේවතාව ලෙස සිටියි, රාත්‍රියේදී මිනිසුන් ලෙඩ කර මිනිසුන් බිය කරන බවයි පැවසෙන්නේ. විෂ්ණු දෙවියන්ගෙ පණිවිඩකරුත් මොහුමයි..
අභිමාන යකා:-මොහු මිනිසුන්ගේ මනස ලෙඩ කරවා මිනිසුන් බිය ගන්වන බවයි පැවසෙන්නේ
රෝගයන් සුවපත් කිරීමේ අරමුණින් ශාන්තිකර්මයක් කිරීමේ දී මෙම ප්‍රධාන යකුන් තොවිල්පලට කැදවනු ලබනවා…. එහිදී මහඇදුරා එම යකාගේ ක්‍රියාවන් ආතුරයාට බලපාන ආකාරය විස්තරාත්මකව ඉදිරිපත් කරන්තෙ යමි අවස්ථාවන් වල කවියෙන්…. මෙම යකුන් යාගපොළට පැමිණි පසු ඔවුනට අයත් දොලපිදේනි ආදිය පුද කිරීමෙන් අනතුරුව ආතුරයා අතහැර යා යුතුයි.. එය ඔවුන් අතරේ ඇති නිතීයක්.
වෙස් මුහුණු යොදා ගනිමින් කරනු ලබන ශාන්ති කර්ම අතරින් සන්නි යකුම ඉතාමත් ප්‍රසිද්ධියක් උසුලනු ශාන්තිකර්මයක්…. මෙහිදී සියලුම යක්ෂයින්ට පිළිවෙලින් පූජා කරනුලබන අතර ඔවුන් වෙනුවෙන් විවිධාකාරවූ පිළිවෙත් ද යොදාගනු ලබනවා.. මෙය සන්නි යකුම හෙවත් දහ අට සන්නිය නමින් ද ව්‍යවහාර කරනව….. මෙම සන්නියකුම සදහා පදනම් වූ අතීත කතා වෘතාන්තයක් අපට අසන්නට ලැබෙන්නේ ඉන්දියාවෙන්…. එ දඹදිව සංඛපාල රජුගේ කතාවයි….. පුරාවෘත්තයට අනුව එදා පටන් සන්නි රෝග සඳහා ඇදුරන් විසින් ඒ ඒ සන්නි යකුන්ගේ නාමයෙන් පුද පූජා පවත්වනු ලබන බව සදහන්…. මෙම සන්නි යකුමට අයත් නැටුම් කොටස් ලෙස
සැන්දෑ සමයම, යහන් දැක්ම, සොළොස් පාලිය ආදිය දැකිවිය හැකියි….
සන්නි යකුම හෙවත් දහඅට සන්නියේ සන්නි දහ අට ගැන කියනවා නමි භූත සන්නිය, අභූත සන්නිය, අමුක්කු සන්නිය, වෙඩි සන්නිය, වාත සන්නිය, කණ සන්නිය, පිත් සන්නිය, බිහිරි සන්නිය, ගොලු සන්නිය, මුර්තු සන්නිය, දෙමළ සන්නිය, නාග සන්නිය, කොර සන්නිය, ගිනිජල සන්නිය, ගුල්ම සන්නිය, සීතල සන්නිය, දේව සන්නිය, කෝල සන්නිය ලෙස දක්වන්න පුළුවන්…
වෙස්මුහුණු වල සංකේතාත්මක අර්ථය ලාංකීය වෙස් මුහුණු කලාවෙි වෙස්මුහුණු අධ්‍යයනය කිරීමේදී පෙනී යන ලක්ෂණයක් වන්නේ ඒවා අධි යථාර්ථවාදී ලෙස නිර්මාණය කර තිබීමයි. විශාල ඇස්, පුළුල් සිනහව හා වර්ණ මිශ්‍රණයන් ඒ අතුරින් ප්‍රමුඛත්වයක් ගන්නවා…….
වෙස්මුහුණු වල වර්ණයෙන් නිරූපණය වන්නේ යක්ෂයාගේ වර්ණය බවයි පැරැන්නන් පවසන්නේ….. වෙස් මුහුණු එකම ආකාරයේ පෙනුමක් ගන්නා අතර ඒවා දිගු, පටු සහ තියුණු අයුරින් යුක්තයි…. වෙස් මුහුණු ඉරියව් වලට ඇත්තේ ඊටම ආවේණික වූ ශෛලයක්…. සමහර වෙස් මුහුණු වලට ඇත්තේ බිය උපදවන සුලු පෙනුමක්…. හැබැයි බිය උපදවන පෙණුමක් වගේම හාස්‍ය මතුකරණ පෙණුමක් කැටමි කිරිම නමි ඉතිං කැටයමි ශිල්පීන්ගේ ඇති විශිෂ්ඨ දක්ෂතාවයක්… අපේ රටට එවැනි අය සමිපතක් ලෙසයි මම නමි දකින්නේ…
මේ සියල්ල අනුව වෙස් මුහුණු කලාව ලාංකීය ජන සමාජය සමග කෙතරම් බද්ධ වී ඇත්දැයි මනාව පැහැදිලි වෙනවා…. ශ්‍රී ලාංකීය නිමැවූම් කරුවන් අතින් නිමවෙන මෙම වෙස් මුහුණු ලංකාවෙි අපට මහත්වු සමිපතක්.. තව විස්තර බෙහොමයක් වෙස්මුහුණු පිළිබඳව තිබෙනවා.. මෙවැනි වටිනා කලාවක් ආරක්ෂා කරගැනීම කොයිතරමි නමි වටිනවාද… තවත් දවසක එ පිළිබදව අපි තවත් විස්තර කතා කරමු…නිසංසලා රණසිංහ
වර්තමානයේ වෙසක් සැමරුම් කෙසේ අර්ථකථනය කල හැකිද?
දැනෙන නොදැනෙන සියළු හැඟීම් ඒ ආකාරයෙන්ම බෙදා ගන්නා පිරිස 
එහෙනම් ලඟම කවය හිස් ව තියාගන්න, අනිත් අය ඈත කව වලම තියාගන්න.