Category: Buddhism

25-Aug-04

Posted on | by Digital My Business

පරිසදූසන සහ පරිසසෝභන

අප සාමාජිකත්වය දරණ සමිති සමාගම් ආගමික ස්ථාන තිබේ. එවන් ස්ථානවලදී අපට අප්පිරියාව ඇති කරන එක් පුද්ගලයෙක් නිසා මුළු ස්ථානයම අපට එපා වේ. එසේම අපට සතුට ඇති කරන එක් පුද්ගලයෙක් නිසා එම ස්ථානය කෙරෙහි අපට තව තවත් බැඳීමක් ඇතිවේ. අංගුත්තර නිකායේ පරිසසෝභන සූත්‍රයේදී එසේ අප්පිරියාව ඇති කරවන පුද්ගලයා ‘පරිසදූසන‘ ලෙසද සතුට ඇති කරවන පුද්ගලයා ‘පරිසසෝභන‘ ලෙසද බුදුරජාණන්වහන්සේ විසින් හඳුන්වා තිබේ. මෙහි ‘පරිස‘ යනු අප සම්බන්ධ වී සිටින සමාජ ඒකක හෙවත් social units ය. එය පංසල, ආගමික ස්ථානය, ඇසෙම්බ්ලි, ක්ලබ්, ආයතනය ආදී ඕනෑම සමාජ ඒකකයක් විය හැකිය. පරිස යන්නෙහි මූලික තේරුම group හෝ assembly ය.

‘දූසන‘ යනු ‘දූෂණ‘ හෙවත් corrupt ය. අප සම්බන්ධ සමාජ ඒකකය දහස් ගණනක් සාමාජිකයන්ගෙන් යුක්ත වුනත් එක් ‘පරිසදූසන‘ පුද්ගලයෙක් (one who corrupts the assembly) නිසා කවුරුත් කරදරයට පත්විය හැකිය, ආයතනය පිරිහීමට ලක්විය හැකිය. පරිසදූසන පුද්ගලයාගේ ප්‍රධාන දුර්ගුණ දෙකකි. පළමුවැන්න දුස්සීල හෙවත් සදාචාරය අඩුබවය (lacking moral virtue). දෙවැන්න පාපධම්ම හෙවත් නිතර අකටයුතුකම් හි යෙදීමය (engaging in unwholesome actions). එවැන්නෙක් නිසා ආයතනයෙහි ගෞරවය (integrity), කීර්තිය (reputation) සහ ආධ්‍යාත්මික ශක්තිය (spiritual strength) හානියට පත්වේ. එවැන්නා හොඳ අයද වරදට පොළඹවයි. ‘අනේ ඒ මනුස්සයා නිසා හැමදේම විනාසයි‘ යනුවෙන් පරිසදූසන අය ගැන සමාජයේ කතා වෙනු ඔබ අසා තිබෙන්නට පුළුවන. ඔබේ සමාජ ඒකකය තුළ එවැන්නන් නිසා ඇතිවූ හානිය ගැන ඔබ දන්නවා විය හැකිය. පරිසදූසකයා රහස්‍ය (clandestine) ලෙස කල්ලියක් හදාගෙන ආයතනය විනාශ කරයි.

සෝභන යනු ශෝභන හෙවත් adorning ය. පරිසසෝභන පුද්ගලයා ආයතනය තම හැකියා සහ කුසලතා තුළින් ආයතනය සරසයි, බබුලුවයි. ඒ පුද්ගලයා සතු ප්‍රධාන යහගුණ දෙකකි. පළමුවැන්න සිල්වත්බවය (endowed with moral virtue). ඔහු හෝ ඇය අනෙක් අයද යහමඟට ගනියි. ‘අනේ එයා ගියාට පස්සේ ආයතනය වැටුනා, පහන නිවුනා වගේ‘ යනුවෙන් පරිසසෝභන අය ගැන සමාජයේ කතා වෙනු ඔබ අසා තිබෙන්නට පුළුවන. එවන් කෙනෙකු නිසා ආයතනයක ගෞරවය, කීර්තිය සහ ආධ්‍යාත්මික ශක්තිය ආරක්ෂා වේ, තවත් වැඩිවේ. එවැන් අයෙකුගේ අහිමිවීම ගැන වේදනාකාරී අත්දැකීම ඔබට තිබෙන්නට පුළුවන. ඇතැම්විට ඔබ ඒ පරිසසෝභන පුද්ගලයාය.

පරිසදූසන අය පිළිකාවකි. එවැන්නන් ඉවත් කළ යුතුය. පරිසසෝභන අය ආලෝකයකි. ඒ ආලෝකය රැකගත් යුතුය. ඔබ පරිසසෝභන ලෙස සේවය කරද්දි ඊට බාධක ඇතිවුනොත් නිහඬව ඉවත්වී තවත් තැනකට උපකාර කරන්න. ඔබේ ආලෝකය අවශ්‍ය බොහෝ තැන තව ලෝකයේ තිබේ.

ආචාර්ය දේදුනුපිටියේ උපනන්ද හිමි

Home / Religious / Archive by category "Buddhism"

25-July-02

Posted on | by Digital My Business

රස්තියාදුවෙන් කරදරේ වැටීම

මෙවර ලිපිය වෙන්වන්නේ රස්තියාදුව පිළිබඳව ධර්මානුකූල විග්‍රහයක් සඳහාය. රස්තියාදුව ඉංග්‍රීසියෙන් loitering, hanging out හෝ idling ය. ඒ සඳහා වන පාලි බෞද්ධ වචනය සමජ්ජාභිචරණයයි. සමජ්ජ යනු විනෝදය ගෙනෙන විවිධ අවස්ථා හෙවත් festive events ය. අභිචරණ යනු එවන් දේ තුළ බොහෝ, අනවශ්‍ය ලෙස යෙදීමයි. බුදුරජාණන්වහන්සේ විසින් අනවශ්‍ය වේලාවේදී අනවශ්‍ය තැන්වල ගැවසීම නිසා කිසිදා වරදක් නොකළ අය නිකරුණේ කරදරේ වැටෙන අයුරු දේශනා කර තිබේ.

වයස් භේදයකින් තොරව බොහෝ අය සමජ්ජාභිචරණය නිසා කරදරේ වැටෙන අවස්ථාව බොහෝය. මෙහිදී මා අවධානය යොමු කරන්නේ යොවුන් ප්‍රජාව කෙරෙහිය. ඉන්ද්‍රියයන් පිණවීමේදී හෙවත් කාමච්ඡන්දයේදී කෙනෙකු කරදරයට පත්වීමට ගතවන්නේ මොහොතකි. අමෙරිකාව ඇතුළු රටවල් ගණනාවක යොවුන් වරදකරුවන් සඳහා වන මනෝඋපදේශන සැසිවලදී නිකරුණේ නීතිය ඉදිරියේ වරදකරුවන් වී ජීවිතය අඳුරු කරගත් ළමයින් සහ තරුණ තරුණියන් හමුවී තිබේ. ඔවුන්ගෙන් කවුරුත් හැඬූ කඳුළින් පැවසුවේ සුළු සතුටක් නිසා ජීවිතය අඳුරු කරගත් අයුරුය. සමවයස්කාරයන්ගෙන් එන පීඩනය (peer pressure) ඔවුන්ගේ සමජ්ජාභිචරණ අවුලට ප්‍රධාන හේතුවකි. වැරදි දේට පොළඹවන යාළුවන් ධර්මයෙහි හැඳින්වෙන්නේ අපායසහාය හෙවත් hellbent යාළුවන් ලෙසය.

පෙර කී පරිදි සමාජ මාධ්‍ය හෙවත් මාර්ගගත සමජ්ජාභිචරණය යොවුන් ජනතාව බිලිගත් පිළිකාවකි. භෞතිකව මෙන්ම මාර්ගගතව (online) සමජ්ජාභිචරණය නිසා සියදිවි නසාගත් යොවුන් අය වෙති. වික්ඛිත්ත චිත්ත හෙවත් distracted state of mind නිසා ඕනෑම කෙනෙකු තම විනාශය ළඟා කරගන්නා අයුරු සංයුත්ත නිකායේදී බුදුරජාණන්වහන්සේ දේශනා කර තිබේ. ඒ තුළින් වරදට පෙළඹෙන අය ගෙවන මානසික වන්දිය හෙවත් psychological toll ගැන අනතුරු අඟවා තිබේ.

යෞවන යෞවනියන් අසාමාන්‍ය ආත්ම විශ්වාසයෙන් යුතු වීම (overly self-confident) සහ මාන්නය නිසා තම පිරිහීම ළඟාකර ගැනීමේ ගතිය (hubristic) ඔවුන්ගේ පොදු ලක්ෂණ වන අතර එය යොබ්බන මද හෙවත් youthful infatuation ලෙස ධර්මයේ සඳහන් වේ. ළමා තරුණ වයසේ විනෝදය තිබියයුතු දෙයකි. මහළු වී දත් හැලුනු පසු මොන විනෝදයක් ද! එහෙත් සීමාව දැනගත යුතුය. සමජ්ජ සහ එහි ක්‍රමානුකූලව යෙදීම හෙවත් චරණය විය යුතුය. ප්‍රශ්න ඇතිවන්නේ අභිචරණය හෙවත් සීමාව වේලාව සුදුසු නුසුදුසුබව තේරුම් නොගෙන එහි යෙදීමයි, රස්තියාදුවයි. බොහෝ වැඩිහිටියන්ද මාර්ගගත සමජ්ජාභිචරණයට ඇබ්බැහි සිටින යුගයක දරුවන් කෙරෙහි මහත් අවධානයෙන් සිටීම වැඩිහිටියන්ගේ වගකීමයි.

ආචාර්‍ය දේදුනුපිටියේ උපනන්ද හිමි
සාකල්‍ය මනෝවිද්‍යා උපදේශක

Home / Religious / Archive by category "Buddhism"

25-June-16

Posted on | by Digital My Business

තිරිසන් සතුට (schadenfreude)

මෙවර මේ ගැන ලියන්නට හිතුවේ ඔබේ විපතේදී ඔබව සොයා එන සියල්ලන්ම ඔබේ මිතුරන් නොවන බව පැහැදිලි කිරීමටය. ඔබ කරදරයකට පත්වූ විට හෝ යමක් ලබාගැනීමට අසමත්වූ ඔබ වෙනුවෙන් දුක් වෙන අය දෙවර්ගයකි. ඒ අතරින් අයෙකුගේ කඳුළු අවංක වන අතර තවෙකෙකුගේ කඳුළු ඔබේ වැටීම නිසා වන සතුටු කඳුළු ය. ඒ කඳුළු ඔබේ වැටීම නිසා ඔවුන් තුළ ඇතිවූ සතුට නිසාය. එයට තනිවචනයකින් සාර්ථකව ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා ඉංග්‍රීසියෙහි ද භාවිත වන්නේ “ශෝඩන්ෆ්‍රොඉඩ” නම් ජර්මන් වචනයයි. එහි තේරුම නම් කෙනෙකුගේ වැටීම නිසා තවෙකෙකු තුළ ඇතිවන ප්‍රීතියයි (taking delight in another’s downfall). සිංහලෙන් ඒ සඳහා හොඳම වචනය ‘තිරිසන් සතුට‘ ය. 

දැන් එම තිරිසන් සතුටෙහි ස්වභාවය විග්‍රහ කරනු. බුද්ධ ධර්මය තුළ මේ සඳහා භාවිත වචන කීපයකි. ඒ අතරින් “ඉස්සා” හෙවත් ඊර්ෂ්‍යාව (jealousy) ප්‍රධාන ය. ඊර්ෂ්‍යාව ඇති අයට ඔබේ සාර්ථකත්වය ගැන ඇත්තේ පුදුම වේදනාවකි. ඔබට යම් විපතක් වූ විට එවන් අය කොතරම් සතුටුවන්නේ ද කිවහොත් ඔබ හමුවීමට තෑගි ද රැගෙන ඒමට පෙළඹේ. ඔබේ සාර්ථකත්වය නිසා ඔවුන්ට ඇති වේදනාව නිසා ඔවුන් සිටින්නේ ඔබේ විනාශය ප්‍රාර්ථනා කරමින්ය. එය ධර්මයෙහි හැඳින්වෙන්නේ ව්‍යාපාද (ill-will) ලෙසය. 

 

මේ තිරිසන් සතුට කොතරම් හානිදායකද කිවහොත් එය පරාජය කිරීමට දිව්‍යමය මානසිකත්වයක් අවශ්‍ය වේ. එය මුදිතා හෙවත් අනුන්ගේ දියුණුවේදි සතුටුවීම (altruism) යි. එය සතර බ්‍රහ්මවිහාරවලින් (the four principles of divine life) එකකි. මෛත්‍රීය, කරුණාව සහ උපේක්ෂාව යන සෙසු බ්‍රහ්මවිහාරවලට සාපේක්ෂව බැලීමේදී සමාජ සත්ත්වයන් වන මිනිසුන්ට මුදිතාව පුරුදු කිරීම වඩා දුෂ්කර ය. නොදැනීම ඔබට ද මොහොතකට ශෝඩන්ෆ්‍රොඉඩ ඇතිවිය හැකිය. මොහොතකට හෝ එය ඇති වුවහොත් ඔබ දිව්‍යමය තත්ත්වයෙන් පිරිහී තිරිසන් තත්ත්වයට වැටේ. ඔබේ වැටීම ගැන යමෙකුට තිරිසන් සතුටක් ඇතිවී ඇතිබව හැඟුනොත් මෙත් සිතින් ඔවුන්ගෙන් ඈත්වීම මැනවි. 

 

බොහෝ මව්පියන්ට ආදරයේ වේශයෙන් ශෝඩන්ෆ්‍රොඉඩ ඇතිවේ. එය පාසැල් සහ දහම් පාසැල් තරඟ සංදර්ශන ආදියේදි මම දැක ඇත්තෙමි. තම දරුවාට වඩා දක්ෂ දරුවෙකුගේ රංගනයේදී සුළු අතපසුවීමක් දුටුවිට එම දරුවා හමුවී දුක ප්‍රකාශ කරයි. ඒ දුකක් නොව සතුටකි. පෙර වතාවකදී රංගනය අතිසාර්ථකව කළ විට ඒ සුබපැතුම් නොලැබිණ. මුදිතාවෙන් පිරුණු ළමා ලෝකයද කෙලෙසන්නේ වැඩිහිටියන් විසිනි.

 

ඔබ මුදිතාව වඩන්න. එහෙත් ඔබ වෙනුවෙන් කඳුළු සළන්නන් ගැන පරිස්සමෙන් ඉන්න.

 

– ආචාර්ය දේදුනුපිටියේ උපනන්ද හිමි

Home / Religious / Archive by category "Buddhism"

25-May-04

Posted on | by Digital My Business

සුන්දර ජීවිතයක් සඳහා නිර්ණායක ත්‍රිත්වයක්:

ධම්මපදය බුද්ධ දේශනාවන්ගෙන් සමන්විත මනරම් ග්‍රන්ථයක් වන අතර, එය සුන්දර ජීවිතයකට මග පෙන්වයි. ධම්මපදයේ 224 වන ගාථාව තුළින් සුන්දර ජීවිතයක් සඳහා මූලික නිර්ණායක ත්‍රිත්වයක් දක්වයි:

“සච්චං භණේ, න කුජ්ඣෙය්‍ය, දජ්ජා අප්පම්පි යාචිතො;
ඒතෙහි තීහි ඨානෙහි, ගච්ඡේ දේවාන සන්තිකෙ.”

“සත්‍යය පවසන්න. තරහවට ඉඩ නොදෙන්න. ඉල්ලූ විට සුළු දෙයක් වුවත් දෙන්න. මේ ත්‍රිත්වය හරහා, දෙවියන් වෙසෙන ලෝකයකට ඔබට යා හැකිය.”

මෙම වාක්‍යය තුළ දැක්වෙන සත්‍යය කතා කිරීම, තරහ නොගැනීම සහ පරිත්‍යාගය යන අංග තුන, නවීන මනෝවිද්‍යාවේත් මූලික මට්ටමේ මානසික සෞඛ්‍යය, සමාජීය හැසිරීම, සහ ආත්ම සංවර්ධනය යන ක්ෂේත්‍රවලට අදාල වේ. දැන් මේ අංග තුන ගැන වෙන වෙනම විමසා බලමු.


1. “සච්චං භණේ” – සත්‍යභාවය සහ ආභ්‍යන්තර ඒකාකාරතාවය

සත්‍යය පවසීම යනු නීතිමය සහ සදාචාරාත්මක අවශ්‍යතාවක් පමණක් නොව මනෝවිද්‍යාත්මකවද අතිශය වැදගත් වේ. Cognitive dissonance (ඥානාත්මක ව්‍යතිරේකය) නමැති න්‍යාය අනුව පුද්ගලයෙකුගේ අභ්‍යන්තර විශ්වාසයන් හා බාහිර හැසිරීම් අතර නොගැලපීමක් පවතින විට, ආතතියක් හා අධෛර්යතාවයක් මතු වේ. බොරුවෙන් ජීවත්වීම කාලයත් සමඟම මානසික ආතතියක් ඇති කරයි.

බුද්ධධර්මයේ, සම්මා වාචා (නිවැරදි වචනය) යනු අෂ්ටාංගික මාර්ගයේ අංගයකි. සත්‍යය පැවසීම යනු පිරිසිදු ජීවිතයකට මග විවෘත කිරීමකි. සත්‍ය වචන සමාජය තුළ විශ්වාසය සහ නීතිගරුකබව ගොඩනඟයි.

මනෝවිද්‍යාත්මක වශයෙන් සත්‍යය පැවසීම ආත්මීය සත්‍යතාවය (self-authenticity) හා ආත්මීය ප්‍රත්‍යක්ෂීකරණය (self-actualization) ඇතිකර මනුෂ්‍යයෙකුගේ ජීවිතයේ ව්‍යාකූලතාවය අවම කර සිතේ සමාධිය වැඩි කරයි.


2. “න කුජ්ඣෙය්‍ය” – තරහව පාලනය සහ මානසික නිදහස

තරහව යනු හැම කෙනෙකුම අත්විඳින, නමුත් පාලනය කල යුතු බලවත් ආවේගයකි. නවීන මනෝවිද්‍යාව අනුව, පාලනය නොකළ ආවේග—විශේෂයෙන්ම තද තරහව—මනෝසික හා ශාරීරික සෞඛ්‍යයට මහත් සේ හානි කරයි. එය අධික රුධිර පීඩනය, හෘදයාබාධ, සහ සමාජික ගැටුම් වලට හේතු වේ.

බුද්ධ දේශනාව අනුව තරහව යනු අකුසල මූල තුනෙන් එකකට අයත් ය. මෙය පාලනය කිරීම සඳහා මෙත්තා (මිත්‍රත්ත්වය) සහ උපේක්ෂාව වර්ධනය කළ යුතුය. එසේ නොකළහොත්, මානසික සෞඛ්‍යය පිරිහෙයි.

Dialectical Behavior Therapy (DBT) (ආචරණ ආවේග විධාන චිකිත්සාව) යන ප්‍රතිකාර ක්‍රමය තුළද තරහව පාලනය යනු ප්‍රධාන අංගයකි. එය න කුජ්ඣෙය්‍ය යන බුදුවදනේ අර්ථය සෘජුවම හුවා දක්වයි.

3. “දජ්ජා අප්පම්පි යාචිතො” – සුළු දානයක් වුවත් දීම සහ ආත්මය හැරීම

දානය හෙවත් දීම යනු බුදු සසුනේ ඉගැන්වෙන මූලික ප්‍රතිපත්තියකි. වටිනා දෙයක් දීම නොව, පිරිසිදු සිතෙන් දීම මෙහි මුල්ම තේමාවයි. ඉතා සුළු දෙයක් වුවත් පිරිසිදු හා අවංක සිතින් දෙන විට මහත් වටිනාකමක් ඇත.

මනෝවිද්‍යාවෙහි prosocial behavior හෙවත් සමාජහිතෛෂී හැසිරීම යන සංකල්පය මෙයට සමාන වේ.

නවීන නියුරෝවිද්‍යාවට අනුවද දානය සතුට ජනනය කරන්නා මෙන්ම brain reward system හෙවත් යම් අරමුණක් මුදුන් පමුණුවා ගැනීමෙන් ලැබෙන සම්මාන දිනාගත්තා යන හැඟීම ගෙන දෙයි. එම නිසා, දානය සිත් සතුට, තෘප්තිය සහ නිකේතන සබඳතාවයක් උදාකරයි.

ඉහත කී නිර්ණායක ත්‍රිත්වය දෛනික ජීවිතයේදී නොවරදාම සුළු වශයෙන් හෝ පුහුණු කිරීම රාත්‍රියෙහි සුවදායක නින්දකට සහ අවදිව සිටියදී ජීවිතය සුන්දරයි යන හැඟීම පහසුවෙන් දැනීමට පිටුබලයක් වේ.

ආචාර්ය දේදුනුපිටියේ උපනන්ද හිමි

 

Home / Religious / Archive by category "Buddhism"

25-April-02

Posted on | by Digital My Business

ආගම භාවිතයෙන් තමන් බැබලීම

මෙවර ලිපිය වෙන්වන්නේ බුද්ධ දේශනාවේ එන වඤ්චනික ධර්මයක් හෙවත් ප්‍රවණතාවක් (masquerading tendency) වන ශ්‍රද්ධාවේ (religious devotion) නාමයෙන් එන මානය (conceit) විස්තර කිරීමටයි. වංචනික ධර්ම යනු තමන් විසින්ම තමන් රවටා ගැනීමේ ප්‍රවණතා ය. පාලි සූත්‍ර පිටකයේ සුත්‍තනිපාත ග්‍රන්ථයේ මාගන්ධියා සූත්‍රයේ මෙසේ සඳහන් වේ.
“න තේන හෝති ධම්මට්ඨෝ
යේනත්ථං සහසේ නයං
යෝ ච අත්තං අනත්තඤ්ච
උභෝ නිච්ඡෙය්ය පණ්ඩිතෝ
අත්තං ච පටිපජ්ජෙය්ය
ස වේ ධම්මට්ඨෝ‘ති වුච්චති.”

මෙහි තේරුම නම් හුදු දේශනාවෙන්, කතාවෙන් පුදපූජා පිංකම්වලින් කෙනෙකු ධර්මයෙහි නොපිහිටන බවයි, ධර්මකාමී අයෙකු නොවන බවයි. එයට හේතුව බණ ගැන කතා කරන්නේ පිංකම් ආදියෙහි නිරතවන්නේ ශ්‍රද්ධාව නිසා නොව මානය නිසා බවයි. එය දරුණු වඤ්චනික ධර්මයකි. බොහෝ අය තමන් පිංකම් කරන්නේ සැබෑ ශ්‍රද්ධාව නිසා නොව කැපී පෙනීමටය. ඒ මානය නිසාය.
පිංකම් පූජා ආදිය මානයට වාහනයකි (Religious rituals are a vehicle to conceit). මානයෙන් පිංකම් කරන්නන් තුළ ප්‍රධාන චරිත ලක්ෂණ තුනකි.
1. ගෞරවය සහ විශේෂ තත්ත්වයක් බලාපොරොත්තුවෙන් ප්‍රසිද්ධියේ විශාල මුදල් පරිත්‍යාග කරති.
2. වර්ණනා බලාපොරොත්තුවෙන් පිංකම් සහ උත්සවවල මුදුනා වෙති.
3. තමන් රකින සිල්, කරන භාවනා සහ වතාවත් ගැන පම්පෝරි ගසති.
කෙටියෙන් කිවහොත් අරමුණ නම් self-glorification හෙවත් ආත්ම උත්කර්ෂයයි.

ධර්මානුකූලව එහි භයානකබව තුන් ආකාර වේ. එනම් එය ‘මම වැඩ්ඩා‘ හෙවත් ‘අත්ත දිට්ඨි (self-view) තත්ත්වය බලගන්වයි. එය තමන්ද අනුන්ද මුලා කරයි. එය විදර්ශනාව හෙවත් සැබෑ දැකීම (insight) වළක්වයි.

මානයෙන් බැබලෙන එවන් අය සැබෑ ආධ්‍යාත්මික ප්‍රජාවට සහ පංසලට පිළිකාවකි. ඔබට එවන් පිළිකා තත්ත්වයක් තිබේ දැයි ආධ්‍යාත්මික ඉලක්ක සඳහා සැබෑ වුවමනාවක් තිබේ දැයි තමන්ගේ හදවතින් මෙසේ විමසිය යුතුය; “මම පිංකම් කරන්නේ අනිත් අයට පේන්නටද?”

සැබෑ බුද්ධ ශ්‍රාවකයා අත් හැරීම සඳහා පිංකම් කරති. මානයෙන් පිංකම් කරන්නා තාවකාලිකව මානයෙන් බැබලුනද එය බුදුන් ඉදිරියේ කරන පිංකමක් නොව ගොංකමයි. රැවටෙන්නේ තමාමය.

ආචාර්ය දේදුනුපිටියේ උපනන්ද හිමි

Home / Religious / Archive by category "Buddhism"

මගේ හුස්ම හිරවෙනවා වගේ

Posted on | by Digital My Business

 ‘මගේ හුස්ම හිරවෙනවා වගේ’ යනුවෙන් කෙනෙකුට ඇතැම්විට කියවේ. බොහෝවිට එසේ කියවෙන්නේ කායික ආබාධයකට වඩා මානසික ගැටළු නිසාය. සච්චවිභංග සූත්‍රයට අනුව කායික ආබාධ ‘දුක්ඛ’ ලෙසද මානසික ආබාධ ‘දෝමනස්ස’ ලෙසද දැක්වේ. මෙහිදී අප සාකච්ඡා කරන්නේ දෝමනස්ස (දොම්නස්) ගණයට වැටෙන හුස්ම හිරවීමය හෙවත් gasping ය. දෝමනස්ස යනු නිෂේධාත්මක, විනාශකාරී හෙවත් negative මානසික තත්ත්වයකි. එය අකුසලයක් (unskillfulness) ලෙස දැක්වේ. 

පාලි සූත්‍රවල මෙම මානසික තත්ත්වය හඳුන්වන්නේ ‘උපායාස’ ලෙසය. සරලවම විග්‍රහ කළහොත් ‘උප’ යනු අභ්‍යන්තර හෝ සමීප ය. ආයාස යනු උත්සාහයයි. උපායාසය නිසා ඇතිවන සෞඛ්‍ය ගැටළු පහක් තිබේ. එනම් කැළඹුනු හැඟීම් (emotional disturbance), ව්‍යාකූල චින්තන ශක්තිය (cognitive disorientation), නිෂේධාත්මක කායික ප්‍රතිචාර (negative biological reactions), චර්‍යා රටාවේ අසමතුලිතතාව (behavioral nervousness) සහ උපේක්ෂාව බිඳවැටීම (loss of equanimity) ය. 

උපායාසයෙහි භයානක ගතිය නම් එය නිහඬ විනාශකයෙක් (silent killer) වීමයි. බොහෝවිට කෙනෙකුගේ උපායාසය තව කෙනෙකුට නොපෙනේ. බොහෝවිට එය ඇති අයද ඒ ගැන සිතන්නේ තමන්ට ඇති කායික මහන්සිය හා කාර්‍යබහුලතාව නිසා එසේ වන බවය. එහෙත් උපායාසය සියදිවි හානිකර ගැනීමේ තත්ත්වය දක්වා දරුණු විය හැකිය. අද සමාජයේ සියළුම සමාජ ස්ථරවල අයට උපාසයය තිබේ. ඒ සියළු ස්ථර ගැන සාකච්ඡා කිරීමට ඉඩකඩ නොමැති නිසා අධ්‍යාපනයෙහි නිරත දරුවන් ගැන පමණක් මෙහි සටහන් කරමි. මනෝ උපදේශනය සඳහා පැමිණෙන දරුවන්ගෙන් 40%ක ට පමණ සියුම් ලෙස තමන්ට තමන් එපාවීමේ සහ සියදිවි හානිකර ගැනීමේ ප්‍රවණතාවක් තිබේ. විෂයයන් සඳහා ළකුණු අඩුවුවහොත් දරුවන්ට නොබැණ ඔවුන්ට පරිසරයේ සුන්දරත්වය විඳීමටත් සති භාවනාව (mindfulness) සඳහා යොමුකිරීමත් කළ යුතුය. එම සති භාවනාව කණ්ඩායමක් තුළ දරුවාට ලබාදිය යුතුය. එවිට තම හැඟීම සම වයසේ අය සමඟ හුවමාරු කරගැනීමට අවස්ථාව දරුවන්ට සැළසේ. දරුවෙකු නිතර අසාමාන්‍ය ලෙස හුස්ම ගන්නේ නම් ඒ ගැන සැළකිළිමත් වෙන්න. වැඩිහිටි ඔබට එසේ වන්නේ නම් ඔබට අනිවාර්‍යයෙන්ම මානසික විවේකය අවශ්‍ය ය.

ආචාර්ය දේදුනුපිටියේ උපනන්ද හිමි

මැදහත්බව (moderation)

Posted on | by Digital My Business

මැදහත්බව කෙනෙකුගේ පෞරුෂය ඔප නන්වන ජීවිතයට ආලෝකය ගෙනෙන උතුම් ප්‍රතිපත්‍තියකි. මෙය බෞද්ධ පාරිභාෂික වචනයෙන් ‘මජ්ඣිමා පටිපදා,’ ‘මැදුම් පිළිවෙත,’ ‘middle way,’ ‘middle path’ ලෙස හැඳින්වේ. 

ලෞකික මෙන්ම ආධ්‍යාත්මික ජීවිතය තුළ ද මැදහත්බව අවශ්‍ය ය. මැදහත්බව යන්නෙන් අන්ත (extremes) ඇතිබව ගම්‍ය වේ. සිද්ධාර්ථ කුමරුන් ඉපදෙන විට ආගමික අන්තවාද දෙකක් පැවතින. එනම් ‘කාමසුඛල්ලිකානුයෝගය’ (self-indulgence) හෙවත් ශරීරයට උපරිමයෙන් සැප දීමෙන් එනිසාම ශරීරයෙන් දුක ඉවත්වීමෙන් විමුක්තිය (salvation) ලැබේ ය යන විශ්වාසයත් ‘අත්තකිලමථානුයෝගය’ (self-mortification) හෙවත් ශරීරයට උපරිමයෙන් දුක් දීමෙන් දුකටම එපාවී ශරීරයෙන් ඉවත්වීම තුළින් විමුක්තිය ලැබේය යන විශ්වාසය යි. රජ කුමරෙකු වූ සිද්ධාර්ථට මුල් අන්තය පෙනුනේ මහා විහිළුවක් ලෙසටය. ඒ රජ සැප උපරිමයෙන් විඳි කෙනෙක් නිසාය. දෙවැනි අන්තය පිළිබඳව අත්දැකීමක් නොතිබුන සිද්ධාර්ථ බෝධිසත්ත්වයන්වහන්සේ එය ද අත් හදා බැලූහ. ඒ වසර හයක් තරම් වූ දිගු කලකි. 

අවසානයේ උන්වහන්සේ එයද දුටුවේ වැඩකට නැති දෙයක් ලෙසය. එනිසා මැදහත්බව තෝරාගෙන එයින් බුදුබව ලබාගෙන මුල්ම දේශනාව වන දම්සක් පැවතුම් සූත්‍රයේදී දේශනා කළේ එම අන්ත දෙක මඟ හරින (avoidance of the two extremes) ලෙසට ය. 

එදිනෙදා ජීවිතය තුළ අපේ ආහාර රටාව තුළින් මෙය ඉතා පහසුවෙන් තේරුම්ගත හැකිය. ඔබට අතිශයින්ම බඩගිනි වූ විට දැනෙන්නේ මහත් අපහසුවකි. අනතුරුව ඔබට බොහෝ ආහාර ලැබී බොහෝ කෑ විට ද දැනෙන්නේ මහත් අපහසුවකි. එහෙත් ඔබේ ආහාර රටාව මැදහත් නම් අපහසුවක් නොවේ. යමකට ඇබ්බැහි වන්නේ නම් එය අන්තයකි. එය ආගමික රටාවටද පොදු ය. ආගම් පිස්සුව (religious craze) පුද්ගල ජීවිතයට සමාජයට සහ මුළු ලොවටම හානියකි. සුඛ විහරණ පිස්සුව (craze of debauchery) ද එබඳුය. අන්ත දුප්පත් අය ද අතිශයින්ම ධනවත් අය ද ආගමික උම්මත්තකයෝ ද සිය දිවි හානිකර ගන්නා සිදුවීම් නිතර අසන්නට ලැබේ.

නරක දේ මෙන්ම හොඳ දේ ද අසීමිත වූ විට එතන විනාශයකට මඟ පෑදේ. සෑම දෙයක දී ම මැදහත්බව අගනේය. බුදුබව ලබන්නේ ද මැදහත්බව තුළිනි.

ආචාර්ය දේදුනුපිටියේ උපනන්ද හිමි

ජීවිතයේ නිවුනු දවස්

Posted on | by Digital My Business

ජාති කුල ආගම් දුප්පත් පොහොසත් ආදී භේද පසෙක තබා බැලීමේදි කවුරුත් තම ජීවිතයේ අතීතයේ තිබුණු ශාන්ත, නිවුනු දවස් ගැන කතා කරති. එම දවස් නැවත නොඑන බව සිතා දුක් වෙති. එහෙත් බුද්ධ දේශනාව අනුව එම දවස් අතීතයේ කොටසක් ලෙස සැළකීම නොකළ යුතුය. අතීතය බවට පත්වන්නේ වර්තමානය සහ අනාගතයම ය. හැල්සියන් දවස් නැවතත් අත්දැකීමට ඔබට හැකිය. ඒ සඳහා ඔබට අවශ්‍ය වන්නේ ආකල්පමය ප්‍රයෝගයක් හෙවත් attitudinal shift ය. 

ධම්මපදයේ 76 වෙනි ගාථාවෙන් බුදුරජාණන්වහන්සේ විසින් පෙන්වාදෙනු ලබන්නේ ඒ සඳහා ගුණාංග තුනකින් යුතු පුද්ගලයන් ඇසුරු කළයුතු බවය. එම ගුණාංග මෙසේය:

1. නිධානයක් ඇති තැනක් පෙන්වාදෙන කෙනෙකු මෙන් ජීවිතයට මග පෙන්වීම (නිධීනං’ව පවත්තාරං)

2. ඔබේ වරද දුටු තැන පෙන්වා දිම (යං පස්සේ වජ්ජ දස්සිනං)

3. ඔබව ධනාත්මකව විවේචනය කිරීම (නිග්ගය්ය වාදීං මේධාවිං)                                   

ඔබට කුඩා කල මව්පියන් ගුරුවරුන් මනා ජීවිතයට මඟ පෙන්නූවිට ඔබ ඔවුන් සමඟ අමනාපයට  පත් වන්නට ඇත. එහෙත් ඔබ අද ඒ ළමා කාලය දකින්නේ සොඳුරු නිවුනු දවස් ලෙසය. ඒ ජීවිතයේ හැල්සියන් දවස් ය. ඔබව ආර්ථිකව සහ සදාචාරයෙන් වල පල්ලට ගෙන යන ඊනියා මිතුරන් සහ නෑයන්ගෙන් ඉවත්වීමෙන් නැවතත් හැල්සියන් දවස් උදාකර ගත හැකිය. ඔබ සුන්දර යැයි සිතන අය ඔවුන්ගේ අරමුණු වෙනුවෙන් ඔබව පාවිච්චි කරනවා විය හැකිය. සැබෑ නිදන් පෙන්නන්නා අමාරුවෙන් උපයාගත් මුදල විනාශ කිරීමට මඟ පෙන්වන්නා නොව මුදල් විනාශය වළක්වා ගැනීමට මග පෙන්වන්නා ය.

බොහෝ අය තමන්ට වරද පෙන්වා දෙන අය සමඟ අමනාප වෙති. එහෙත් ඔබේ වරද සාධාරණීකරණය කරන අය මී පැණි ලෙස ඔබ සිතන්නට පෙළඹීම විය හැක්කකි. ඔබ ගරු කළ යුත්තේ එබඳු මාරයන්ට නොව ආදරය නිසා අවංකව රළු වචනයෙන් හෝ ඔබේ වැරදි පෙන්වාදෙන අයට ය. 

බොහෝ අය ධනාත්මක විවේචනය (constructive criticism) නුරුස්සති. එහෙත් බොරුවට වර්ණනා කරන අයට ආදරය කරති. Constructive criticism අපේ ජීවිතයට අවශ්‍ය ය. 

ඉහත ගුණාංගත්‍රයයෙන් යුතු අය ඇසුරු කිරීමෙන් ඔබට නැවතත් හැල්සියන් දවස් නැවතත් උදාකර ගැනීමට හැකිය. ඒ සඳහා නව වසරේ මුල් දිනයේ සිටම ඉහළ ගුණාංගත්‍රයෙන් යුතු අය ඇසුරු කරමින් ජීවන රටාවේ  වෙනසක් (lifestyle change) සඳහා අවතීර්ණ වෙන්න. 

-ආචාර්‍ය දේදුනුපිටියේ උපනන්ද හිමි

මුනිවත (Silence)

Posted on | by Digital My Business

මුනිවත හෙවත් කතා නොකර සිටීම ශ්‍රේෂ්ඨ ප්‍රතිපත්තියකි. එය බුද්ධ ධර්මයෙහි හැඳින්වෙන්නේ ‘මෝනෙය්ය වත/වෘතය (vow of silence) ලෙසය. එය කෙතරම් ශ්‍රේෂ්ඨ ද කිවහොත් සෑම බුදුරජාණන්වහන්සේ නමකගේ ම ශාසනය තුළ මෝනෙය්ය වත තුළින් උන්වහන්සේගෙන් ඒ සඳහා අග තනතුර ලබන භික්ෂූන්වහන්සේ නමක් සිටිති. සුත්තනිපාතයේ නාලක සූත්‍රයෙහි බුදුරජාණන්වහන්සේ මෙසේ මෝනෙය්ය වත මෙසේ විස්තර කරති:

“මොනෙය්‍යං තෙ උපඤ්ඤිස්සං – දුක්කරං දුරභිසම්භවං

හන්ද තෙ නං පවක්ඛාමි – සන්ථම්භස්සු දළ්හො භව”

එහි තේරුම නම් මුනිවත ඉතා දුෂ්කර බව ය. ආධ්‍යාත්මික ප්‍රතිපදාවේදී රහත්බව ලබන තුරුම ‘දළ්හ’ හෙවත් දැඩි (steady) ලෙස ප්‍රතිපත්තිගරුක වීමය. ගෝතම බුද්ධ ශාසනයෙහි මුනිවත අගතැන් ලැබුවේ නාලක මහ රහතන්වහන්සේය. නාලක සූත්‍රය යනු බුදුරජාණන්වහන්සේ විසින් නාලක මහ රහතන්වහන්සේට කළ දේශනාවකි.

ධර්මානුකූලව සහ මනෝවිශ්ලේෂණාත්මකව මුනිවතෙහි පරමාර්ථය කෙලෙස් හෙවත් සිත දූෂණය කරන දෙයින් වැලකීමය. සුත්තනිපාතයෙහි කලහවිවාද සූත්‍රයට අනුව සියළු වාද විවාද භේද ඇති වන්නේ නුසුදුසු කතා නිසාය. නිවන් අවබෝධ නොකළ පුද්ගලයාගේ චින්තනය ආත්මකේන්ද්‍රීය හෙවත් subjective ය. ඒ නිසා හැම දෙයක් ගැනම හිතන්නට පෙළඹෙන්නේ තමන් උසස් තැනක තබාගෙන හෙවත් egocentric ලෙසය. කොතරම් අනතුරු ඇඟවීම ලැබුනද සමහරු කතාවට ගොස් කරදරයට පත්වෙති. බුද්ධ ධර්මයෙහි මුනිවත හැඳින්වෙන්නේ කරදරවලින් වැළකීමේ ශිල්පක්‍රමයක් (trouble prevention technique) ලෙසය. කතා නොකර සිටීම මෙයින් අදහස් නොකෙරේ. කතාව ඵලදායි සංනිවේදන ශිල්පක්‍රම (effective communication techniques) ලෙස භාවිත කළ යුතු අයුරු බුදුරජාණන්වහන්සේ විසින් නොයෙක් තැන දේශනා කර තිබේ.

මෙහිදි සඳහන් කළ යුත්තේ මුනිවත ද බෞද්ධ මනෝ විශ්ලේෂණයට අනුව ඉතා ඵලදායි සංනිවේදන ශිල්පක්‍රමයක් බවයි. කතාවෙන් කළ නොහැකි බොහෝ දේ මුනිවතින් කළ හැකිය. නිශේධාත්මක (pessimistic) සිතුවිලි ඇති අය ඔබව කෙසේ හෝ කතාවට පටලවාගෙන විෂාදය නමැති මඩ වගුරට (quagmire of depression) ඇද දැමීමට උත්සාහ කරති. Egocentric වුවහොත් ඔබ ලෙහෙසියෙන්ම ඒ මඩවගුරට වැටේ. 

Egocentric වීම පෞරුෂයෙහි අත්‍යවශ්‍ය අංගයක් යැයි වරදවා වටහා ගත් අය තමන්ගේ තත්ත්වය උසස් යැයි ඔප්පු කිරීමට කතාවට පැටලෙති. එයින් සිදුවන්නේ පෞරුෂය පිරිහීමය. බොහෝ තැන්වලදී මුනිවත නිසා පෞරුෂය ආරක්ෂා වීම පමණක් නොව එහි වර්ධනයද ඇතිවේ. 

අප කතාව වැඩි එහෙත් ක්‍රියාවෙන් අඩු ජාතියකි. 2025 වසරේදී කතාව අඩුකර මුනිවත වැඩිකර තමන්ගේ තම ආදරණීයයන්ගේත් ජීවිත කෙලෙස්වලින් වළකා ගනිමු. නිෂේධය තුළ ජීවත්වන අයගේ කතා උගුලට හසු නොවෙමු. 

සුබ 2025 වසරක් වේවා! 

තෙරුවන් සරණයි!

– ආචාර්‍ය දේදුනුපිටියේ උපනන්ද හිමි, බෞද්ධ සාකල්‍ය මනෝවිද්‍යා උපදේශක